ΗΠΑ – Γάζα: Στη Μέση Ανατολή Αμερικανοί στρατιώτες

Η έγκριση της συμφωνίας Ισραήλ – Χαμάς για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα σηματοδοτεί το πιο ουσιαστικό βήμα έως σήμερα στην εφαρμογή του σχεδίου Τραμπ για ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Πρόκειται για μια εύθραυστη αλλά ιστορική ανακωχή, η οποία συνοδεύεται από αυστηρές δεσμεύσεις εκατέρωθεν και την άμεση εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στο πεδίο της επιτήρησης. Σύμφωνα με τη συμφωνία, το Ισραήλ θα αποσύρει μέρος των δυνάμεών του από τη Λωρίδα της Γάζας, ενώ η Χαμάς θα απελευθερώσει όλους τους εναπομείναντες Ισραηλινούς ομήρους με αντάλλαγμα την αποφυλάκιση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων. Οι πρώτες ανταλλαγές αναμένονται εντός 72 ωρών, παράλληλα με το άνοιγμα του περάσματος της Ράφα για την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στον κατεστραμμένο παλαιστινιακό θύλακο, όπου ο λιμός απειλεί εκατομμύρια ανθρώπους.

Στην καρδιά του σχεδίου βρίσκεται η δημιουργία αμερικανικού κέντρου συντονισμού στο Ισραήλ, με αποστολή την εποπτεία της εφαρμογής των όρων της εκεχειρίας. Όπως ανέφερε Αμερικανός αξιωματούχος, περίπου 200 στρατιωτικοί των ΗΠΑ –μέλη της Κεντρικής Διοίκησης (CENTCOM)– θα αναπτυχθούν στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Πρόκειται, σύμφωνα με τον νέο επικεφαλής της CENTCOM, ναύαρχο Μπραντ Κούπερ, για στελέχη με εμπειρία στις μεταφορές, την ασφάλεια, τη μηχανική και τα logistics, τα οποία θα λειτουργούν ως παρατηρητές και εγγυητές της τήρησης των όρων. Δεύτερος αξιωματούχος ξεκαθάρισε ότι κανείς από τους Αμερικανούς στρατιωτικούς δεν θα επιχειρεί εντός της Γάζας, καθώς ο ρόλος τους θα είναι παρατηρητικός και συντονιστικός, όχι επιχειρησιακός.

Στο πλευρό τους θα βρεθούν στρατιωτικές ομάδες από την Αίγυπτο, το Κατάρ, την Τουρκία και πιθανότατα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, συνθέτοντας ένα πολυεθνικό σχήμα εποπτείας. Όπως δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος, «η ιδέα είναι να δείξουμε συλλογικότητα και διαφάνεια, ώστε να εμπεδωθεί η εμπιστοσύνη ανάμεσα στις πλευρές». Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Καρολάιν Λέβιτ επιβεβαίωσε ότι οι 200 στρατιωτικοί ήδη υπηρετούν στη CENTCOM και θα αναλάβουν «την παρακολούθηση της ειρηνευτικής συμφωνίας στο Ισραήλ, σε συνεργασία με άλλες διεθνείς δυνάμεις επιτόπου».

Το παράθυρο των 72 ωρών και η ανθρωπιστική αποστολή του ΟΗΕ

Σύμφωνα με πληροφορίες από την Ουάσιγκτον, η συμφωνία προβλέπει ένα κρίσιμο χρονικό παράθυρο 72 ωρών, στη διάρκεια του οποίου το Ισραήλ θα αποσύρει τις δυνάμεις του σε προκαθορισμένες θέσεις, ενώ θα πραγματοποιηθεί η ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων. Παράλληλα, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών παρουσίασε ένα σχέδιο 60 ημερών για την αποκατάσταση της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Γάζα, που προβλέπει παροχή τροφίμων και ιατρικής περίθαλψης σε περισσότερους από 2,1 εκατομμύρια κατοίκους. Η συμμετοχή του ΟΗΕ θεωρείται κομβική για τη σταθεροποίηση του εδάφους, ιδίως ενόψει της επόμενης φάσης, όπου το ζητούμενο δεν θα είναι μόνο η παύση των εχθροπραξιών, αλλά και η οικοδόμηση μηχανισμών διακυβέρνησης στον παλαιστινιακό θύλακο.

Η «επόμενη μέρα» και το δύσκολο μέρος του σχεδίου

Παρά τις θετικές εντυπώσεις που προκάλεσε η αρχική συμφωνία, η εκεχειρία χαρακτηρίζεται εξαιρετικά εύθραυστη. Παραμένουν άλυτα τα πιο κρίσιμα ζητήματα – ο αφοπλισμός και η μελλοντική διοίκηση της Χαμάς, η συμμετοχή της Παλαιστινιακής Αρχής και το βάθος της ισραηλινής αποχώρησης. Για το Ισραήλ, ο αφοπλισμός της Χαμάς αποτελεί απαράβατο όρο. Η οργάνωση, από την πλευρά της, απορρίπτει κάθε τέτοιο ενδεχόμενο πριν υπάρξει σαφής δέσμευση για δημιουργία ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους. Σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, εάν η πρώτη φάση εφαρμοστεί χωρίς παραβιάσεις, θα ακολουθήσει η σύσταση διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης που θα έχει την ευθύνη για τη μεταβατική περίοδο στη Γάζα. Ωστόσο, αναλυτές εκτιμούν ότι το δεύτερο στάδιο του σχεδίου Τραμπ θα είναι πολιτικά εκρηκτικό, καθώς αγγίζει ζητήματα που δοκιμάζουν όχι μόνο τη Χαμάς και το Ισραήλ, αλλά και τις ισορροπίες σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Η έγκριση της εκεχειρίας από το Ισραήλ και η συγκρατημένη αποδοχή της από τη Χαμάς αποτελούν την πρώτη ουσιαστική δοκιμασία των προθέσεων όλων των πλευρών. Αν οι ανταλλαγές ομήρων ολοκληρωθούν και οι αποχωρήσεις των στρατευμάτων εξελιχθούν χωρίς παραβιάσεις, τότε ίσως διαφανεί η δυνατότητα για ένα διαρκέστερο πλαίσιο ειρήνης, με την Ουάσιγκτον σε ρόλο εγγυητή και τις αραβικές χώρες σε ρόλο διαμεσολαβητή. Σε διαφορετική περίπτωση, η εκεχειρία κινδυνεύει να αποδειχθεί απλώς ένα σύντομο διάλειμμα σε έναν πόλεμο που έχει ήδη στοιχίσει δεκάδες χιλιάδες ζωές και έχει οδηγήσει τη Γάζα στα πρόθυρα πλήρους ανθρωπιστικής καταστροφής.