Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο επέκταση: Ένα νέο τοπόσημο για την Αθήνα

Σε μια από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις πολιτιστικής υποδομής των τελευταίων δεκαετιών, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο εισέρχεται σε μια νέα εποχή. Τα ανώτατα γνωμοδοτικά όργανα του υπουργείου Πολιτισμού, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, γνωμοδότησαν ομόφωνα θετικά επί του συνόλου των προμελετών για την επέκταση και τον εκ βάθρων εκσυγχρονισμό του κορυφαίου μουσειακού ιδρύματος της χώρας. Πρόκειται για ένα έργο εθνικής εμβέλειας, που αφορά όχι μόνο το ίδιο το Μουσείο, αλλά ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο, συμπεριλαμβανομένου του Επιγραφικού Μουσείου – μοναδικού διεθνώς στο αντικείμενό του. Η αρχιτεκτονική, στατική και ηλεκτρομηχανολογική προμελέτη φέρει την υπογραφή των γραφείων David Chipperfield και Αλέξανδρου Τομπάζη, σε έναν σχεδιασμό που φιλοδοξεί να συνδυάσει τον σεβασμό στο ιστορικό μνημείο με τις απαιτήσεις ενός σύγχρονου μουσείου παγκόσμιας ακτινοβολίας. Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη χαρακτήρισε την εξέλιξη «ιστορικό βήμα», υπογραμμίζοντας ότι «η Ελλάδα αποκτά το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο που της αξίζει». Όπως σημείωσε, το υφιστάμενο κτήριο, σχεδιασμένο τον 19ο αιώνα, ανταποκρινόταν στις ανάγκες μιας άλλης εποχής, τόσο σε επίπεδο επισκεψιμότητας όσο και μουσειολογικής αντίληψης. Ο υπερδιπλασιασμός των επισκεπτών τα τελευταία χρόνια, αλλά και οι αυξημένες απαιτήσεις προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων, καθιστούν την επέκταση επιβεβλημένη.

Ο πυρήνας του σχεδίου προβλέπει την αποκατάσταση της αρχιτεκτονικής συνοχής του συγκροτήματος, αίροντας τις ασυνέχειες που προκάλεσαν οι αλλεπάλληλες επεμβάσεις του 20ού αιώνα. Παράλληλα, επαναφέρονται στοιχεία της αρχικής δομής, ενισχύεται η αντισεισμική θωράκιση, αντιμετωπίζονται χρόνιες παθογένειες –όπως η υγρασία και η εισροή υδάτων– και επιτυγχάνεται ουσιαστική ενεργειακή αναβάθμιση. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη δημιουργία ενός νέου δημόσιου πάρκου και ενός ανοικτού, καθολικά προσβάσιμου κέντρου πολιτισμού. Η νέα κύρια είσοδος επί της οδού Πατησίων, με πλατεία και δημόσιο φουαγιέ, φιλοδοξεί να μετατρέψει το Μουσείο σε ζωντανό αστικό τοπόσημο, συνδεδεμένο οργανικά με την πόλη και την καθημερινότητά της. Το συγκρότημα, μαζί με τον ανασχεδιασμένο κήπο, προορίζεται να λειτουργήσει ως πόλος έλξης και σημείο αναφοράς για την Αθήνα.

Σε επίπεδο εκθεσιακών και λειτουργικών χώρων, οι αλλαγές είναι ριζικές. Περίπου 17.000 αρχαιότητες θα εκτεθούν μέσα από μια νέα μουσειολογική αφήγηση, οργανωμένη σε δύο μεγάλες θεματικές περιοχές, δεκάδες ενότητες και υποενότητες. Οι χώροι των Προϊστορικών Συλλογών υπερδιπλασιάζονται, οι περιοδικές εκθέσεις αποκτούν υπερσύγχρονες υποδομές, ενώ ενισχύονται ουσιαστικά τα εργαστήρια συντήρησης, οι αποθήκες, η βιβλιοθήκη και το ιστορικό φωτογραφικό αρχείο. Το Μουσείο μετατρέπεται ταυτόχρονα σε ερευνητικό κόμβο διεθνούς εμβέλειας, με σύγχρονα εργαστήρια και χώρους μελέτης αφιερωμένους στην αρχαιότητα. Παράλληλα, δημιουργούνται νέες υποδομές για το κοινό: αμφιθέατρο, εστιατόριο, πωλητήριο, εκπαιδευτικοί χώροι και εγκαταστάσεις που επιτρέπουν τη λειτουργία πέραν του καθιερωμένου ωραρίου.

Στρατηγικός στόχος του έργου είναι και η ευρύτερη αστική αναβάθμιση. Η προκαταρκτική μελέτη εντάσσει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σε έναν νέο πολιτιστικό άξονα που συνδέει τα Εξάρχεια, την Πατησίων και το Μεταξουργείο με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, την Ακρόπολη και το Πεδίον του Άρεως, ενισχύοντας τον πολιτιστικό χάρτη της πρωτεύουσας. Το έργο των μελετών χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου μέσω δωρεάς ύψους 40 εκατ. ευρώ από τον Σπύρο και τη Ντόροθυ Λάτση, στη μνήμη του Ιωάννη και της Εριέττας Λάτση, η οποία κυρώθηκε από τη Βουλή τον Απρίλιο του 2024. Πρόκειται για μια χορηγία που επιτρέπει τον συνολικό και ενιαίο σχεδιασμό ενός από τα σημαντικότερα μουσεία παγκοσμίως. Με την ομόφωνη έγκριση των προμελετών, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο κάνει το αποφασιστικό βήμα προς τον μετασχηματισμό του σε ένα σύγχρονο, βιώσιμο και εξωστρεφές πολιτιστικό ίδρυμα, αντάξιο της ιστορίας, των συλλογών και της διεθνούς ακτινοβολίας του.