Αξονική και κίνδυνοι: Επιβλαβής η αλόγιστη παραπομπή ασθενών σε τέτοιου είδους εξετάσεις

Η μελέτη αφορούσε 6.734 ανώνυμες παραπομπές σε επτά ευρωπαϊκές χώρες και έδειξε ότι έως και το 40% των αξονικών που πραγματοποιούνται συνολικά ενδέχεται να είναι ακατάλληλες. Η διαπίστωση αυτή προκάλεσε κινητοποίηση της ευρωπαϊκής αρχής HERCA, η οποία ξεκίνησε ενημερωτική εκστρατεία σε 21 χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, με σύνθημα: «Επιλέγω την κατάλληλη απεικονιστική εξέταση για τον ασθενή μου». Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ακτινολογικής Εταιρείας, κ. Αθανάσιος Χαλαζωνίτης, εξηγεί ότι οι λόγοι πίσω από το φαινόμενο της υπερσυνταγογράφησης είναι πολλοί και σύνθετοι. «Ο πληθυσμός γερνάει, τα προβλήματα υγείας αυξάνονται, ενώ η τεχνολογική πρόοδος προσφέρει συνεχώς νέες εξετάσεις. Είναι δύσκολο για κάθε γιατρό να παρακολουθεί την ταχύτητα αυτών των εξελίξεων και να επιλέγει πάντα την πιο ενδεδειγμένη εξέταση», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Ο ίδιος επισημαίνει ότι «ο καλός γιατρός δεν είναι αυτός που γράφει πολλές εξετάσεις, αλλά εκείνος που ζητά τη σωστή εξέταση· και ο καλός ακτινολόγος είναι αυτός που απαντά με ακρίβεια στο κλινικό ερώτημα». Πρόκειται, όπως τονίζει, για ζήτημα εξατομικευμένης ιατρικής, όπου κάθε εξέταση πρέπει να προσαρμόζεται στο ιστορικό και τις ανάγκες του ασθενούς. Οι κίνδυνοι της υπερβολικής χρήσης αξονικών τομογραφιών δεν είναι μόνο διαγνωστικοί, αλλά και βιολογικοί. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ακτινοβολία έχει αθροιστικό χαρακτήρα, κάτι που σημαίνει ότι κάθε νέα εξέταση προσθέτει επιπλέον δόση στο σώμα. Αν και η ακτινοβολία που λαμβάνει κανείς από μια αξονική είναι μικρή, η συχνή και αδικαιολόγητη χρήση αυξάνει το συνολικό φορτίο, με απρόβλεπτες μακροπρόθεσμες συνέπειες.

Παράλληλα, υπάρχει και ο κίνδυνος της λανθασμένης διάγνωσης. Όπως εξηγεί ο κ. Χαλαζωνίτης, «στους ασυμπτωματικούς ασθενείς μπορεί να προκύψουν τυχαία ευρήματα άσχετα με το κλινικό ερώτημα, που ενδέχεται να οδηγήσουν σε λανθασμένες εντυπώσεις ή περιττές ιατρικές παρεμβάσεις». Η υπερβολική συνταγογράφηση επιβαρύνει και το σύστημα υγείας, αυξάνοντας το οικονομικό κόστος για τον ΕΟΠΥΥ και τα δημόσια νοσοκομεία, ενώ δημιουργεί δυσανάλογη πίεση στα εργαστήρια μέσω του μηχανισμού επιστροφών (clawback).

Για την αντιμετώπιση του φαινομένου, η Ελληνική Ακτινολογική Εταιρεία έχει ήδη καταρτίσει διαγνωστικά πρωτόκολλα που βοηθούν τους γιατρούς να επιλέγουν την κατάλληλη εξέταση, με βάση σαφή κριτήρια και διεθνείς οδηγίες. Τα πρωτόκολλα αυτά έχουν εγκριθεί από το Υπουργείο Υγείας και αναμένεται να εφαρμοστούν πλήρως το επόμενο διάστημα. «Η σωστή διάγνωση ξεκινά από τη σωστή εξέταση», καταλήγει ο πρόεδρος της ΕΑΕ, τονίζοντας ότι η υπεύθυνη χρήση των διαγνωστικών εργαλείων είναι υπόθεση όλων: γιατρών, ακτινολόγων και ασθενών. Μόνο έτσι η ιατρική τεχνολογία μπορεί να υπηρετεί πραγματικά την υγεία, χωρίς να γίνεται εργαλείο υπερβολής ή κινδύνου.