Μητσοτάκης από Οξφόρδη: Η διαδρομή, οι κίνδυνοι της εξουσίας και η επόμενη μέρα

Μια πιο προσωπική, αναστοχαστική συζήτηση για τη διαδρομή του στην πολιτική είχε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με το κοινό της Οξφόρδης, λίγη ώρα μετά την ομιλία του στο συνέδριο της Morgan Stanley στο Λονδίνο. Στο Blavatnik School of Government του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σε συζήτηση με την κοσμήτορα και καθηγήτρια Παγκόσμιας Διακυβέρνησης Ngaire Woods, ο πρωθυπουργός μίλησε ανοιχτά για την απόφαση να εμπλακεί στα κοινά, για το πώς αντιλαμβάνεται την εξουσία, για τα μεγάλα διλήμματα της εποχής, αλλά και για τη ζωή πριν και μετά την πολιτική. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε από την αρχή ότι δεν βλέπει την πολιτική ως μια κλειστή «καριέρα ζωής», αλλά ως ένα απαιτητικό, χρονικά περιορισμένο στάδιο. Υπενθύμισε ότι προηγήθηκε μια ολόκληρη επαγγελματική πορεία στον ιδιωτικό τομέα και ότι προσδοκά πως θα υπάρξει και μια «επόμενη μέρα» μετά την αποχώρηση από την ενεργό πολιτική. Όπως είπε, κανείς δεν είναι μόνιμος στην εξουσία και αυτός ο ρεαλισμός πρέπει να συνοδεύει όποιον αποφασίζει να αναλάβει δημόσια ευθύνη.

Αναφερόμενος στα πρώτα βήματα της διαδρομής του, στάθηκε ιδιαίτερα στο γεγονός ότι προέρχεται από οικογένεια με βαθιά πολιτική παράδοση. Με πατέρα πρώην πρωθυπουργό, για πολλούς ήταν σχεδόν δεδομένο ότι θα ακολουθούσε την ίδια οδό. Ο ίδιος, ωστόσο, αποφάσισε αρχικά να χαράξει διαφορετική πορεία, παρά το γεγονός ότι οι σπουδές του ήταν στην πολιτική επιστήμη και τις διεθνείς σχέσεις. Όπως εξήγησε, επέλεξε συνειδητά να περάσει σχεδόν μία δεκαετία στον χώρο των επιχειρήσεων, προκειμένου να αποδείξει ότι διαθέτει αυτόνομη επαγγελματική αξία εκτός του πολιτικού περιβάλλοντος της οικογένειας. Σημείωσε μάλιστα ότι για όσους προέρχονται από πολιτικές δυναστείες, το πρώτο βήμα στην πολιτική είναι ευκολότερο λόγω αναγνωρισιμότητας, αλλά στη συνέχεια η πρόκληση είναι πολύ μεγαλύτερη: πρέπει να αποδεικνύουν καθημερινά ότι δεν στέκονται μόνο στο «εκτόπισμα» του ονόματος.

Η απόφαση να διεκδικήσει την ψήφο των πολιτών ήρθε το 2003, σε μια περίοδο κατά την οποία η Ελλάδα φαινομενικά βρισκόταν σε ανοδική τροχιά. Ο ίδιος περιέγραψε εκείνη τη στιγμή ως σημείο καμπής: ενώ ασκούσε κριτική στην πολιτική από απόσταση, συνειδητοποίησε ότι, αν πιστεύει πως διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, έχει ευθύνη να μπει στο πεδίο και να δοκιμαστεί. Διαφορετικά, όπως είπε, δεν θα μπορούσε με ειλικρίνεια να ενθαρρύνει άλλους, με λιγότερα μέσα και λιγότερη ασφάλεια, να κάνουν το ίδιο βήμα. Παράλληλα όμως αναγνώρισε πως η κληρονομιά ενός προβεβλημένου ονόματος είναι δίκοπο μαχαίρι: διευκολύνει την εκλογή, δυσκολεύει τη θεμελίωση προσωπικής αξιοπιστίας.

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στη στιγμή που αποφάσισε να διεκδικήσει την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας. Τόνισε ότι κανείς δεν πρέπει να μπαίνει στην πολιτική, και ιδίως να στοχεύει σε κορυφαία αξιώματα, χωρίς τη ρητή στήριξη της οικογένειάς του. Όπως περιέγραψε, συζήτησε διεξοδικά με τη σύζυγο και τα παιδιά του πριν καταθέσει την υποψηφιότητά του, σε μια περίοδο όπου δεν θεωρούνταν το φαβορί. Η συμφωνία στο οικογενειακό περιβάλλον είναι, κατά τη γνώμη του, προϋπόθεση για να αντέξει κανείς το βάρος της έκθεσης και της πίεσης. Περνώντας στο κεφάλαιο της διακυβέρνησης, ο πρωθυπουργός υπενθύμισε ότι ανέλαβε την πρωθυπουργία το 2019, σε μια Ελλάδα που είχε προηγουμένως περάσει από τη χρεοκοπία του 2010, από αλλεπάλληλα μνημόνια και, όπως είπε, από μια τετραετία πρόσθετης αβεβαιότητας λόγω πολιτικών επιλογών της περιόδου 2015. Στο ξεκίνημα της θητείας του, η βασική στρατηγική στόχευση ήταν σαφής: αποκατάσταση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας και ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους. Αυτά που σήμερα μοιάζουν αυτονόητα, όπως σημείωσε, κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν τότε, ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι στο μεταξύ μεσολάβησαν η πανδημία του κορωνοϊού, η νέα μεταναστευτική έξαρση και η ενεργειακή κρίση.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης περιέγραψε τα χρόνια της πρώτης θητείας του ως περίοδο διαχείρισης «μέγα-κρίσεων», αλλά και ως φάση όπου τέθηκαν οι βάσεις για μια πιο σταθερή αναπτυξιακή πορεία. Επικαλέστηκε τους δείκτες, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα καταγράφει ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί πρωτογενή πλεονάσματα και πετυχαίνει τη μεγαλύτερη, ως ποσοστό του ΑΕΠ, μείωση χρέους στην ΕΕ. Σημαντική κατεύθυνση χαρακτήρισε την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών, την επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα και την αντιμετώπιση της χώρας ως «κανονικού» μέλους της Ευρωζώνης. Η τωρινή πρόκληση, όπως είπε, είναι η διατήρηση υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης από την υπόλοιπη Ευρώπη, ώστε να καλυφθεί το χαμένο έδαφος μιας δεκαετίας.

Ερωτηθείς για τη «συνταγή» της επιτυχίας, ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει κανένα μαγικό μοντέλο διακυβέρνησης. Υπογράμμισε, ωστόσο, τη σημασία της προετοιμασίας πριν την ανάληψη της εξουσίας και της αξιοποίησης των πρώτων μηνών για καθαρό σχεδιασμό και οργάνωση. Ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε στη συγκρότηση κατάλληλης ομάδας: όπως είπε, το κράτος δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά χωρίς ικανούς ανθρώπους σε καίριες θέσεις, και αυτή είναι μια δύσκολη, διαρκής άσκηση. Σε μεγάλο μέρος της συζήτησης κυριάρχησε ο ρόλος της πληροφορίας στην εποχή των κοινωνικών δικτύων. Ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε την εξάπλωση των fake news «αστραπιαία» και εξήγησε ότι προσπαθεί συστηματικά να πείσει τους νέους να μην εμπιστεύονται άκριτα την πρώτη πηγή που θα δουν στο διαδίκτυο. Κάλεσε τους μαθητές και τις φοιτήτριες να διασταυρώνουν όσα διαβάζουν, ιδιαίτερα όταν κάτι μοιάζει υπερβολικό ή ακραίο. Διαχώρισε την τοξικότητα και τη λάσπη στον δημόσιο λόγο από την ουσιαστική, ακόμη και σκληρή, κριτική και τόνισε ότι ο πραγματικός κίνδυνος για έναν ηγέτη είναι να κλειστεί σε ένα προστατευμένο «κουκούλι», να μπλοκάρει κάθε διαφορετική άποψη και τελικά να χάσει την επαφή με την πραγματικότητα.

Σε αυτό το σημείο αναφέρθηκε και στην προσωπική διάσταση της έκθεσης στα κοινωνικά δίκτυα. Επισήμανε ότι η κριτική γίνεται πολύ πιο δύσκολη όταν στο στόχαστρο μπαίνει και η οικογένειά του, κάτι που θεωρεί αναπόφευκτο, ειδικά για τα παιδιά. Μίλησε για μια σχεδόν «νοσηρή έλξη» προς τα αρνητικά σχόλια, στην οποία πρέπει κανείς συνειδητά να αντισταθεί, αν θέλει να διατηρήσει ψυχραιμία και ισορροπία. Στη συνέχεια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης στάθηκε στους κινδύνους που κρύβει η άσκηση της εξουσίας. Τόνισε ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για έναν πρωθυπουργό είναι να βρεθεί μέσα σε ένα «γυάλινο σπίτι», αποκομμένος από την κοινωνία. Υπογράμμισε ότι εξακολουθεί να αντλεί ουσιαστική ικανοποίηση από την επαφή με τους πολίτες, τις περιοδείες, τις προεκλογικές εκστρατείες, τις συναντήσεις με ανθρώπους σε όλη τη χώρα. Αυτή η επαφή, όπως είπε, είναι ο μόνος τρόπος να διατηρεί κανείς αίσθηση των πραγματικών προτεραιοτήτων και να μην εγκλωβίζεται στη λογική του γραφείου.

Στο διεθνές πεδίο, ιδιαίτερη αναφορά έγινε στον στρατηγικό ρόλο της Ελλάδας και στο παράδειγμα του λιμανιού του Πειραιά. Ο πρωθυπουργός υπενθύμισε ότι η κινεζική επένδυση ξεκίνησε το 2008, σε μια περίοδο κατά την οποία δεν υπήρχε ενδιαφέρον από άλλους επενδυτές. Όσους ασκούν κριτική σε αυτή την επιλογή, τους απάντησε ότι οι κινεζικές εταιρείες ήταν οι μόνες που προσήλθαν τότε στο τραπέζι. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι η σημερινή κυβέρνηση σέβεται τις διεθνείς συμφωνίες που έχουν υπογραφεί από προηγούμενες κυβερνήσεις, θεωρώντας την τήρηση των συμβολαίων στοιχείο αξιοπιστίας της χώρας.

Την ίδια στιγμή, ξεκαθάρισε ότι η Ελλάδα παραμένει κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ, και έχει αξιοποιήσει τη γεωπολιτική της θέση ως ενεργειακός κόμβος για το αμερικανικό LNG. Υπενθύμισε ότι η Αθήνα ακολουθεί πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, αλλά οι επιλογές γίνονται με γνώμονα τον σεβασμό στις συμμαχίες και τις δεσμεύσεις της χώρας. Κατά την εκτίμησή του, η μεγάλη πρόκληση δεν είναι μόνο η ισορροπία μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, αλλά η ικανότητα της ίδιας της Ευρώπης να σταθεί ως αυτόνομος πόλος ανταγωνιστικότητας. Χωρίς μια πιο δυναμική ευρωπαϊκή οικονομία, όπως είπε, χώρες όπως η Ελλάδα δεν μπορούν να διατηρήσουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης μακροπρόθεσμα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έθεσε ως κρίσιμες προτεραιότητες την εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς, την Ένωση Κεφαλαιαγορών, την κοινή ενεργειακή πολιτική και μια πιο συνεκτική προσέγγιση στην άμυνα. Στο μεταναστευτικό, επανέλαβε ότι η Ευρώπη έχει κάνει βήματα, αλλά δεν μπορεί να υιοθετήσει αφελείς πολιτικές «ανοιχτών συνόρων». Επέμεινε ότι τα εξωτερικά σύνορα πρέπει να προστατεύονται και ότι οι αποφάσεις για το ποιος εισέρχεται στην Ευρώπη πρέπει να λαμβάνονται από τις νόμιμες αρχές και όχι από τα κυκλώματα των διακινητών.

Στο πεδίο της εσωτερικής διακυβέρνησης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης στάθηκε στον τρόπο οργάνωσης του ίδιου του κυβερνητικού έργου. Δεν δίστασε να σχολιάσει όσους τον κατηγορούν ότι «τρέχει» την κυβέρνηση σαν επιχείρηση, λέγοντας ότι δεν ντρέπεται γι’ αυτό. Θύμισε ότι μια από τις πρώτες νομοθετικές πρωτοβουλίες το 2019 ήταν ο νόμος για τον τρόπο λειτουργίας της κυβέρνησης: ένα πλαίσιο με σαφείς διαδικασίες προγραμματισμού, λογοδοσίας, δεικτών απόδοσης και μέτρησης προόδου, κάτι που μέχρι τότε δεν υπήρχε. Η διακυβέρνηση, υπογράμμισε, είναι σε μεγάλο βαθμό «επιστήμη» που πρέπει να στηρίζεται σε δεδομένα και τεκμηριωμένες πολιτικές, και όχι μόνο σε διαίσθηση ή πολιτικό ένστικτο.

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στις προκλήσεις αλλά και στις ευκαιρίες της τεχνητής νοημοσύνης, κυρίως ως εργαλείου βελτίωσης της παραγωγικότητας στο Δημόσιο. Την ίδια στιγμή, όπως σημείωσε, η ραγδαία εξέλιξη της ΤΝ υποχρεώνει τις κοινωνίες να επανεξετάσουν το πώς λειτουργεί η αγορά εργασίας και ποιες δεξιότητες θα είναι κρίσιμες στο μέλλον. Η επίσκεψή του στην Οξφόρδη ολοκληρώθηκε με μια συμβολική, αλλά ουσιαστική ανακοίνωση: τη θέσπιση υποτροφίας για τον πιο εξαιρετικό Έλληνα υποψήφιο που θα δείχνει ενεργή δέσμευση στη δημόσια υπηρεσία. Με την υποστήριξη του ιδρυτικού δωρητή της σχολής, Sir Leonard Blavatnik, ο υπότροφος θα μπορεί να φοιτήσει στη Blavatnik School of Government, μαζί με φοιτητές από περίπου 60 χώρες. Ο πρωθυπουργός επεσήμανε ότι η υποτροφία αυτή σηματοδοτεί μια ακόμη πιο ουσιαστική ελληνική παρουσία στη σχολή και στέλνει μήνυμα στους νέους ανθρώπους που σκέφτονται να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον.