Το «αέριο του γέλιου» στη μάχη κατά της ανθεκτικής κατάθλιψης

Μια από τις πιο γνωστές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην ιατρική για την ανακούφιση από τον πόνο, το υποξείδιο του αζώτου, επανέρχεται στο προσκήνιο με έναν εντελώς διαφορετικό ρόλο: ως πιθανή ταχείας δράσης θεραπεία για ασθενείς με βαριά ή ανθεκτική κατάθλιψη. Νέα εκτενής ανάλυση του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ συγκέντρωσε τα πιο αξιόπιστα έως τώρα κλινικά δεδομένα και καταλήγει ότι το «αέριο του γέλιου» μπορεί να προσφέρει σημαντική, αλλά σύντομη βελτίωση των συμπτωμάτων. Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή και ειδικά η ανθεκτική στη θεραπεία εκδοχή της αποτελούν από τις δυσκολότερες περιπτώσεις στη σύγχρονη ψυχιατρική. Σχεδόν οι μισοί ασθενείς στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν ανταποκρίνονται επαρκώς σε δύο διαδοχικά αντικαταθλιπτικά — μια πραγματικότητα που έχει οδηγήσει την επιστημονική κοινότητα στην αναζήτηση ταχύτερων και εναλλακτικών παρεμβάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, μικρές μέχρι σήμερα δοκιμές έδειχναν ότι το υποξείδιο του αζώτου μπορεί να δράσει γρήγορα, αλλά τα δεδομένα δεν ήταν αρκετά για ασφαλή συμπεράσματα.

Η νέα μετα-ανάλυση, που δημοσιεύθηκε στο eBioMedicine, επιβεβαιώνει ότι μία μόνο συνεδρία εισπνοής σε συγκέντρωση 50% μειώνει αισθητά τα συμπτώματα εντός 24 ωρών. Η βελτίωση όμως φθίνει γρήγορα, συνήθως μέσα σε μία εβδομάδα, γεγονός που υποδεικνύει ότι η δράση της ουσίας είναι σύντομη και πιθανόν απαιτεί επανάληψη για πιο σταθερό αποτέλεσμα. Το εύρημα αυτό θυμίζει την εμπειρία της επιστημονικής κοινότητας με την κεταμίνη, η οποία επίσης δρα μέσω των οδών του γλουταμικού και προσφέρει γρήγορη — αλλά όχι μακράς διάρκειας — ανακούφιση. Η ερευνήτρια Kiranpreet Gill εξηγεί ότι το υποξείδιο του αζώτου φαίνεται να ανήκει σε μια «νέα γενιά θεραπειών» που υπόσχονται ταχύτητα, αλλά χρειάζονται αυστηρό πρωτόκολλο και μεγάλο αριθμό δοκιμών για να αξιολογηθεί η ασφάλεια και η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητά τους. Παρά τις ελπιδοφόρες ενδείξεις, οι υφιστάμενες έρευνες είναι ακόμη περιορισμένες, ενώ οι μακροχρόνιες επιδράσεις δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς.

Στις υπάρχουσες μελέτες καταγράφηκαν παροδικές ανεπιθύμητες ενέργειες — κυρίως ναυτία, ζάλη και πονοκέφαλοι — οι οποίες συχνότερα εμφανίζονταν σε υψηλότερες δόσεις. Δεν εντοπίστηκαν πάντως σοβαρά ζητήματα ασφάλειας που να θέτουν εμπόδιο στη συνέχιση της έρευνας. Με βάση αυτά τα αποτελέσματα, το Μεταφραστικό Κέντρο Mental Health Mission Midlands, το οποίο χρηματοδοτείται από το NIHR, προετοιμάζει την πρώτη οργανωμένη δοκιμή στο πλαίσιο του NHS. Στόχος είναι να διαπιστωθεί εάν το υποξείδιο του αζώτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τρόπο ασφαλή, επαναλήψιμο και αποδεκτό από τους ασθενείς ως μέρος της θεραπευτικής φαρέτρας για τη μείζονα κατάθλιψη. Η δοκιμή αυτή αναμένεται να αποτελέσει κρίσιμο σταθμό για το εάν το «αέριο του γέλιου» μπορεί να περάσει από τα εργαστηριακά δεδομένα στην πραγματική κλινική πρακτική, προσφέροντας μια νέα επιλογή σε ένα πεδίο όπου οι διαθέσιμες λύσεις παραμένουν περιορισμένες.