Πόσα δίνουν οι Έλληνες γονείς σε φροντιστήρια: Τι έδειξε πανελλαδική έρευνα

Ένα εντυπωσιακό ποσό που ξεπερνά τα 614 εκατ. ευρώ δαπάνησαν τα ελληνικά νοικοκυριά το 2023 για φροντιστήρια γενικής εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα πρώτα ευρήματα μεγάλης πανελλαδικής έρευνας του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 16,2% των συνολικών εκπαιδευτικών δαπανών των οικογενειών και στο 0,7% της συνολικής καταναλωτικής τους δαπάνης, σηματοδοτώντας μια δυναμική επιστροφή της φροντιστηριακής εκπαίδευσης σε υψηλά επίπεδα, έπειτα από χρόνια σχετικής κάμψης. Η έρευνα με τίτλο «Οργανωμένη φροντιστηριακή εκπαίδευση στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: ερευνητικά ευρήματα μιας πρώτης ποσοτικής και ποιοτικής προσέγγισης», αποτελεί τομή για τα ελληνικά δεδομένα, καθώς επιχειρεί να χαρτογραφήσει ένα φαινόμενο που διατρέχει τις γενιές, τις τάξεις και τις γεωγραφικές περιοχές, αλλά σπάνια έχει μελετηθεί σε βάθος.

Η “σκιώδης εκπαίδευση” στο φως της έρευνας

Η οργανωμένη φροντιστηριακή εκπαίδευση εντάσσεται στη διεθνή έννοια της «σκιώδους εκπαίδευσης», που περιλαμβάνει υπηρεσίες εκτός του δημόσιου συστήματος – όπως φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα. Η παρούσα έρευνα, εστιάζει στα νόμιμα, οργανωμένα φροντιστήρια που υπάγονται στο θεσμικό πλαίσιο της μη τυπικής εκπαίδευσης. Η μελέτη, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη και αναμένεται να εμπλουτιστεί με πλήρη στατιστικά δεδομένα σε επόμενη φάση, ενισχύεται από ποσοτική και ποιοτική έρευνα που διεξήγαγε η Metron Analysis, με συνεντεύξεις, focus groups και ευρεία ανάλυση κοινωνικών, επαγγελματικών και δημογραφικών μεταβλητών.

Φροντιστήρια: Πού πάνε τα χρήματα των νοικοκυριών

• 94,6% των δαπανών (580,9 εκατ. ευρώ) αφορούν φροντιστήρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με επίκεντρο την προετοιμασία για τις πανελλαδικές εξετάσεις.

• 4,2% των δαπανών κατευθύνονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, με αξιοσημείωτη αύξηση λόγω της εξάπλωσης των Κέντρων Μελέτης.

• Μόλις 1,2% αφορά φροντιστήρια τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, παραμένοντας σταθερό την τελευταία δεκαετία.

Η τελευταία διετία (2021-2023) καταγράφει εκρηκτική άνοδο στις σχετικές δαπάνες, κατά 36% σε σταθερές τιμές, φέρνοντας το ζήτημα και πάλι στην κορυφή των κοινωνικών ανισοτήτων.

Ποιοι πληρώνουν – και πόσο;

Η έρευνα δείχνει ότι το εισόδημα, η οικογενειακή σύνθεση και ο τόπος διαμονής διαμορφώνουν τις δυνατότητες πρόσβασης στην εξωσχολική υποστήριξη:

• Αστικά νοικοκυριά δαπανούν σαφώς περισσότερα από τα αγροτικά, με τη διαφορά να αυξάνεται διαρκώς.

• Οι τριτεκνικές και πολύτεκνες οικογένειες, ενώ θα ανέμενε κανείς να επενδύουν περισσότερο, περιορίζονται λόγω οικονομικών βαρών.

• Οι μονογονεϊκές οικογένειες επιβαρύνονται αναλογικά περισσότερο.

• Οι μισθωτοί και οι βοηθοί οικογενειακών επιχειρήσεων διαθέτουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους στα φροντιστήρια, σε σύγκριση με αυτοαπασχολούμενους ή ελεύθερους επαγγελματίες.

• Οικογένειες με υπεύθυνο ηλικίας 45-54 ετών παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη δαπάνη – ηλικία που συμπίπτει με κρίσιμα σχολικά έτη των παιδιών.

Τι πιστεύουν οι γονείς και οι μαθητές για τα φροντιστήρια;

Η έρευνα κατέγραψε στάσεις και αντιλήψεις:

• 1 στους 3 θεωρεί πως τα φροντιστήρια καλύπτουν την αδυναμία του σχολείου.

• Το 62% των γονέων και το 55% των νέων πιστεύει ότι το φροντιστήριο καλύπτει κενά του εκπαιδευτικού συστήματος.

• Το 74% των γονέων και το 68% των μαθητών θεωρούν ότι τα φροντιστήρια διευκολύνουν ουσιαστικά την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

• Ωστόσο, σχεδόν οι μισοί δηλώνουν ότι τα φροντιστήρια εστιάζουν υπερβολικά στις εξετάσεις και όχι στη σφαιρική γνώση.

• Οικονομικά, το 50% των γονέων θεωρεί ότι τα φροντιστήρια επιβαρύνουν την οικογένεια.

Ιδιαίτερα ή φροντιστήρια; Ένα δίλημμα ταξικής υφής

Τα φροντιστήρια κερδίζουν στο κόστος και στην κοινωνικοποίηση, ενώ τα ιδιαίτερα μαθήματα υπερτερούν σε προσωποποιημένη διδασκαλία και ευελιξία. Γονείς και μαθητές αναγνωρίζουν τα πλεονεκτήματα και των δύο, αλλά για τις υψηλότερες εισοδηματικές ομάδες, τα ιδιαίτερα εξελίσσονται συχνά σε προτιμητέα επιλογή.

Οι εκπαιδευτικοί στα φροντιστήρια: ένα άτυπο σχολείο με επισφάλεια

Η έρευνα ρίχνει φως και στις συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών στα φροντιστήρια. Παρά τα υψηλά ακαδημαϊκά προσόντα, πολλοί βρίσκονται σε ανασφάλιστη ή υποαμειβόμενη εργασία, με ωράρια που συχνά ξεπερνούν τις επίσημες υποχρεώσεις.

Το ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ προτείνει άμεσες παρεμβάσεις για:

• βελτίωση των αμοιβών,

• αναγνώριση της προετοιμασίας ως εργασιακού χρόνου,

• σταθεροποίηση του ωραρίου,

• ενίσχυση κρατικών ελέγχων,

• και επαναφορά συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Οι παράγοντες ποιότητας που ξεχωρίζουν είναι:

• το εκπαιδευτικό προσωπικό και η μεταδοτικότητά του,

• η δομή του προγράμματος,

• το εκπαιδευτικό υλικό,

• η τεχνολογική υποστήριξη και

• τα ολιγομελή τμήματα.

Οι γονείς αναζητούν σχέση κόστους-απόδοσης και διαρκή ενημέρωση. Οι εκπαιδευτικοί προτάσσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας και παιδαγωγική αυτονομία. Η οργανωμένη φροντιστηριακή εκπαίδευση παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού εκπαιδευτικού τοπίου – αλλά και καθρέφτης των εκπαιδευτικών ανισοτήτων. Όπως καταγράφει η έρευνα, η αναβάθμιση του χώρου περνά από τη στήριξη των εκπαιδευτικών, την οικονομική ελάφρυνση των οικογενειών και τη θεσμική θωράκιση της ποιότητας. Το φροντιστήριο δεν είναι απλώς ένας τόπος διδασκαλίας – είναι το σύμπτωμα και ταυτόχρονα το υποκατάστατο ενός εκπαιδευτικού συστήματος που συνεχίζει να αναζητά ισορροπίες.