Παγκόσμια Ημέρα Λευκού Μπαστουνιού

Η σημερινή ημέρα, 15 Οκτωβρίου, είναι αφιερωμένη στο Λευκό Μπαστούνι, το διεθνές σύμβολο ανεξαρτησίας, αυτονομίας και ασφάλειας των ατόμων με οπτική αναπηρία. Καθιερώθηκε στις ΗΠΑ το 1964 και στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπενθυμίζοντας κάθε χρόνο το αυτονόητο: το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να κινείται, να ζει και να συμμετέχει ισότιμα στον κοινωνικό ιστό, χωρίς εμπόδια — φυσικά ή θεσμικά. Ωστόσο, η πραγματικότητα για τους πολίτες με τύφλωση εξακολουθεί να είναι δύσκολη. Η έλλειψη προσβασιμότητας στους δημόσιους χώρους, οι περιορισμένες ευκαιρίες εκπαίδευσης σε δεξιότητες καθημερινής ζωής, η ανεπαρκής επαγγελματική ένταξη και η κοινωνική απομόνωση παραμένουν οι μεγαλύτερες προκλήσεις. Με αφορμή τη σημερινή ημέρα, το ΑΠΕ-ΜΠΕ μίλησε με δύο ανθρώπους που μετατρέπουν την εμπειρία τους σε κοινωνική δράση: τον Βαγγέλη Αυγουλά, τυφλό δικηγόρο και ιδρυτή της ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια», και την Άννα Μαρία Φώσκολου, πρόεδρο του Σωματείου «Αρωγή» που δραστηριοποιείται στις Κυκλάδες.

Τυφλός άνδρας βλέπει ξανά μετά από 20 χρόνια χάρη σε σπάνια επέμβαση

Ο πρώτος τυφλός φοιτητής που αποφοίτησε με άριστα από το ΑΠΘ

Ο Βαγγέλης Αυγουλάς επισημαίνει ότι στην Ελλάδα περίπου 30.000 άνθρωποι ζουν με τύφλωση, ωστόσο οι εκπαιδευτές κινητικότητας και προσανατολισμού που διδάσκουν τη χρήση του Λευκού Μπαστουνιού είναι… λιγότεροι από δέκα. «Χωρίς εκπαίδευση, η αυτονομία δεν υπάρχει», τονίζει, υπογραμμίζοντας ότι η Πολιτεία οφείλει να επενδύσει στην εξειδικευμένη κατάρτιση και στην παροχή σκύλων-οδηγών, οι οποίοι σήμερα δεν ξεπερνούν τους 30 σε ολόκληρη τη χώρα. Παράλληλα, ζητά ενίσχυση της πρόσβασης στις νέες τεχνολογίες και στην τεχνητή νοημοσύνη, ιδιαίτερα σε μικρές περιοχές όπου δεν υπάρχουν οργανωμένες κοινότητες τυφλών. «Θέλουμε μια εθνική στρατηγική που να βλέπει τον άνθρωπο στο κέντρο», λέει χαρακτηριστικά. «Έχουμε σύγχρονο μετρό, αλλά πώς φτάνει με ασφάλεια ένας τυφλός στην αποβάθρα;».

Στον τομέα της απασχόλησης, αναγνωρίζει πρόοδο στον δημόσιο τομέα, αλλά θεωρεί απαραίτητο να δοθούν κίνητρα στον ιδιωτικό, ώστε να καταπολεμηθούν οι προκαταλήψεις. Η ενημέρωση, όπως επισημαίνει, πρέπει να ξεκινά από τα σχολεία: «Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να μην φοβούνται τη διαφορετικότητα. Να μη θεωρούν την αναπηρία κάτι ξένο». Ο ίδιος γεννήθηκε τυφλός και μεγάλωσε σε μια οικογένεια χωρίς οικονομικά ή μορφωτικά προνόμια, αλλά με αληθινή αποδοχή. «Δεν ήταν επιλογή μου να γεννηθώ τυφλός, αλλά ήταν επιλογή μου να μην το αφήσω να με ορίσει», σημειώνει. Παρά τις δυσκολίες, επέλεξε να μείνει στην Ελλάδα και να αγωνιστεί εδώ. Το μήνυμά του απλό και καθαρό: «Κάθε εμπόδιο, να το δούμε με άλλη ματιά».

Η ΑΜΚΕ «Με Άλλα Μάτια» έχει ήδη αφήσει έντονο αποτύπωμα. Από το 2018 έχει υλοποιήσει πάνω από 800 εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές, 315 σεμινάρια για εργοδότες και δήμους, και έχει εκπαιδεύσει περισσότερους από 17.000 επαγγελματίες πάνω στην αναπηρία, την προσβασιμότητα και τη συμπερίληψη. Η Άννα Μαρία Φώσκολου έχασε την όρασή της σε ηλικία 20 ετών, ύστερα από ιατρικό λάθος. Επέστρεψε στην Τήνο, αντιμετωπίζοντας την απώλεια και την απομόνωση, όμως η οικογένειά της στάθηκε καθοριστικός παράγοντας. «Με αντιμετώπιζαν όπως και πριν. Αν έκανα λάθος, ήταν λάθος — δεν υπήρχε άλλοθι. Αν δεν έχεις υποστηρικτικό περιβάλλον, δεν μπορείς να σταθείς όρθιος», λέει συγκινητικά. Με αποφασιστικότητα, σπούδασε τουριστικό marketing και management στο ΕΚΠΑ, συμμετείχε σε ευρωπαϊκά προγράμματα και σήμερα, ως εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος Τήνου, εργάζεται για την ενίσχυση των ατόμων με αναπηρία στις Κυκλάδες.

Ως πρόεδρος της «Αρωγής», οργανώνει δράσεις ενημέρωσης από νησί σε νησί, χωρίς σταθερή επιχορήγηση. «Στόχος μας είναι να φτάσουμε παντού, να πούμε σε κάθε άτομο με οπτική αναπηρία ότι δεν είναι μόνο», εξηγεί. Η ίδια θεωρεί καίρια τη σωστή ενημέρωση: «Όταν ο άνθρωπος ενημερώνεται, αλλάζει. Όσο περισσότερο κινείσαι και μιλάς, τόσο περισσότερο αλλάζει και η κοινωνία». Παράλληλα, τονίζει τις σοβαρές ελλείψεις σε εκπαιδευτές κινητικότητας: «Έχουμε ελάχιστους και τρέχουν σε όλη τη χώρα για να εκπαιδεύουν ανθρώπους. Στη Σύρο εκπαίδευσα 12 μέλη μας, αλλά δεν υπάρχει πιστοποιημένο πλαίσιο».

Η ίδια επισημαίνει πως τα έργα προσβασιμότητας πρέπει να ελέγχονται από τους ίδιους τους χρήστες. «Αν ο οδηγός τυφλών στο πεζοδρόμιο σταματά σε κολόνα, κάτι δεν έγινε σωστά», λέει με νόημα. Πιστεύει πολύ στη σχολική εκπαίδευση και στα παιδιά: «Τα παιδιά είναι σφουγγάρια. Αν τους μιλήσεις μια φορά, την επόμενη θα σου επαναλάβουν ό,τι άκουσαν και θα το μεταφέρουν στους γονείς τους. Μακάρι να υπήρχε μάθημα για τις αναπηρίες στα σχολεία». Η Παγκόσμια Ημέρα του Λευκού Μπαστουνιού δεν είναι απλώς μια ημερομηνία στο ημερολόγιο. Είναι υπενθύμιση ότι η αυτονομία δεν είναι προνόμιο, αλλά δικαίωμα. Όπως συνοψίζει η Άννα Μαρία Φώσκολου: «Η αναπηρία δεν σημαίνει ότι δεν είσαι λειτουργικός άνθρωπος. Σημαίνει ότι χρειάζεσαι μια κοινωνία που να μπορεί να σε δει και να σε καταλάβει». Μια κοινωνία, δηλαδή, που — όπως θα έλεγε και ο Βαγγέλης Αυγουλάς — θα μάθει επιτέλους να βλέπει “με άλλα μάτια”.