Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή: Ο πραγματικός μοχλός της οικονομίας

Η αγορά δεν θα υπήρχε χωρίς τον καταναλωτή. Είναι εκείνος που, με τις επιλογές του, δίνει ζωή στην οικονομία, κατευθύνει την παραγωγή, καθορίζει τις τάσεις. Κι όμως, παρά την τεράστια σημασία του, συχνά βρίσκεται στο έλεος μεγάλων εταιρειών, παραπλανητικών διαφημίσεων και αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Η Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Καταναλωτή, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Μαρτίου, είναι εδώ για να υπενθυμίσει πως η προστασία του δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα.

Ο καταναλωτής δεν είναι απλός δέκτης προϊόντων και υπηρεσιών. Είναι ο πρωταγωνιστής της οικονομίας. Κάθε αγορά, κάθε συναλλαγή, κάθε επιλογή του έχει συνέπειες σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, επηρεάζοντας όχι μόνο το πού κατευθύνονται τα χρήματά του, αλλά και το ποιες επιχειρήσεις επιβιώνουν και ποιες πρακτικές επικρατούν. Αν οι καταναλωτές απαιτούν ποιότητα, διαφάνεια και υπευθυνότητα, τότε και οι αγορές θα πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτά τα κριτήρια. Όμως, για να μπορούν να το κάνουν, χρειάζονται δικαιώματα – και κυρίως την εξασφάλιση ότι αυτά θα γίνονται σεβαστά.

Από τη δεκαετία του 1960, όταν ο Τζον Φ. Κένεντι μίλησε για πρώτη φορά για την προστασία των καταναλωτών, τα δικαιώματα αυτά έχουν εξελιχθεί και διευρυνθεί. Η ασφάλεια, η ενημέρωση, η επιλογή, το δικαίωμα να ακούγεται η φωνή του καταναλωτή είναι πλέον θεμελιώδεις αρχές, αλλά οι προκλήσεις έχουν αυξηθεί. Σε έναν κόσμο όπου η διαφήμιση είναι παντού, όπου η βιομηχανία των τροφίμων και των καταναλωτικών αγαθών έχει τεράστια ισχύ, ο μέσος πολίτης πρέπει να είναι πιο προσεκτικός από ποτέ. Δεν αρκεί να αγοράζει. Πρέπει να ξέρει τι αγοράζει, από ποιον και με ποιες συνέπειες.

Η προστασία του καταναλωτή δεν είναι απλώς θέμα δικαιοσύνης, είναι θέμα ισορροπίας. Μια αγορά χωρίς ελεγχόμενες πρακτικές, χωρίς διαφάνεια, χωρίς λογοδοσία, μετατρέπεται σε ένα σύστημα όπου ο ισχυρότερος επιβάλλει τους δικούς του όρους. Χωρίς προστασία, ο καταναλωτής γίνεται εύκολη λεία. Οι ελλιπείς έλεγχοι στην ποιότητα των προϊόντων, οι αδιαφανείς όροι στις οικονομικές συναλλαγές, οι μονοπωλιακές πρακτικές που στερούν τις επιλογές του, όλα αυτά μπορούν να τον παγιδεύσουν σε μια αγορά που δεν λειτουργεί προς όφελός του.

Όμως, αν υπάρχει κάτι που η ιστορία έχει δείξει, είναι ότι η δύναμη του καταναλωτή είναι μεγαλύτερη από όσο φαίνεται. Κάθε φορά που επιλέγει να στηρίξει μια υπεύθυνη επιχείρηση, που διεκδικεί τα δικαιώματά του, που απαιτεί αλλαγές, διαμορφώνει το μέλλον της οικονομίας. Η πίεση από τους καταναλωτές είναι αυτή που έχει οδηγήσει στη βελτίωση της διατροφικής ασφάλειας, στη θέσπιση κανόνων για την προστασία του περιβάλλοντος, στη διαφάνεια στις συναλλαγές.

Η 15η Μαρτίου δεν είναι απλώς μια επέτειος. Είναι υπενθύμιση ότι η δύναμη βρίσκεται στα χέρια των καταναλωτών. Κάθε αγορά είναι μια ψήφος εμπιστοσύνης σε μια συγκεκριμένη πρακτική, σε ένα συγκεκριμένο προϊόν, σε έναν συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας της αγοράς. Η προστασία των δικαιωμάτων τους δεν είναι απλώς δικαίωμα – είναι ο θεμέλιος λίθος μιας οικονομίας που λειτουργεί δίκαια, ισορροπημένα και με σεβασμό προς εκείνους που την κρατούν ζωντανή.