Βλαντιμίρ Πούτιν, Έλον Μασκ: Μια “κοινή” στοχοθεσία

Αναμφίβολα, η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ρουμανίας στις 6 Δεκεμβρίου 2024 προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το δικαστήριο ακύρωσε τις προεδρικές εκλογές της 25ης Νοεμβρίου, επικαλούμενο αδιάσειστα στοιχεία για εκτεταμένη εξωτερική παρέμβαση που αλλοίωσε τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου υπέρ ενός ελάχιστα γνωστού ακροδεξιού υποψηφίου, του Κάλιν Γκεοργκέσκου. Η εκτόξευση της δημοτικότητάς του την τελευταία στιγμή αποδόθηκε κυρίως στη μαζική δημιουργία ρωσικών bots στο TikTok και σε παράνομη χρηματοδότηση της εκστρατείας του. Αν και αυτά τα γεγονότα μπορεί να φαίνονται παρωχημένα, παραμένουν ιδιαίτερα ανησυχητικά, ειδικά καθώς πλησιάζουν οι εκλογές στη Γερμανία, την Πολωνία, την Τσεχία και ενδεχομένως και στην Ουκρανία. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο ρευστή εξαιτίας της νέας προεδρίας στις ΗΠΑ, που φαίνεται να προκαλεί αναταραχή τόσο στην Ουάσινγκτον όσο και διεθνώς με αιφνίδιες εκτελεστικές αποφάσεις και εξωτερικές πολιτικές πρωτοβουλίες που θυμίζουν περισσότερο επιχειρηματικές συμφωνίες παρά διπλωματικές στρατηγικές.

Ρωσική παρέμβαση: Ένα γνωστό αλλά αμφίρροπο παιχνίδι

Οι ανησυχίες για ρωσική ανάμειξη στις εκλογές δεν είναι καινούργιες, αλλά η αποτελεσματικότητά της φαίνεται να ποικίλλει. Το 2016, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες εξέφρασαν βεβαιότητα ότι η Ρωσία παρενέβη στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ. Το 2017, παρόμοιες κατηγορίες εκτοξεύθηκαν για τις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, αλλά η Μόσχα απέτυχε να αποτρέψει τη νίκη του Εμανουέλ Μακρόν. Το 2024, η Ρωσία φέρεται να βοήθησε το κυβερνών κόμμα Georgian Dream να κερδίσει τις εκλογές στη Γεωργία, προκαλώντας διαδηλώσεις και καταστολή. Στη Μολδαβία, όμως, παρά τη φερόμενη ρωσική παρέμβαση, ο φιλοδυτικός πρόεδρος κέρδισε επανεκλογή, ενώ το δημοψήφισμα για συνταγματική δέσμευση ένταξης στην ΕΕ εγκρίθηκε με οριακή πλειοψηφία.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι θετικές απόψεις για τη Ρωσία και τον Πούτιν παραμένουν χαμηλές σε χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, εμφανίζονται ανησυχητικές τάσεις, ιδιαίτερα στη Γερμανία, όπου το ποσοστό των θετικών απόψεων για τον Πούτιν διπλασιάστηκε από 8% το 2023 σε 17% το 2024. Η απόφαση της Ρουμανίας να ακυρώσει τις εκλογές αποτελεί ένδειξη της αυξανόμενης αντίστασης των ευρωπαϊκών δημοκρατιών στις εξωτερικές παρεμβάσεις. Στις 30 Ιανουαρίου 2025, οι υπουργοί Εξωτερικών 12 κρατών-μελών της ΕΕ απέστειλαν επιστολή στην Κομισιόν, καλώντας την να ενισχύσει την εφαρμογή του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act), που επιβάλλει στις διαδικτυακές πλατφόρμες να διασφαλίζουν ότι οι χρήστες λαμβάνουν αξιόπιστες και μη παραπλανητικές πληροφορίες. Στις 7 Φεβρουαρίου 2025, δικαστήριο του Βερολίνου διέταξε το X (πρώην Twitter) να παραδώσει στοιχεία σε ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που ερευνούν παραπληροφόρηση.

Μασκ και Πούτιν: Παρόμοιες στρατηγικές;

Αν ο Πούτιν κερδίζει έδαφος, δεν το κάνει μόνος του. Οι δημοκρατίες δεν απειλούνται μόνο από τη Ρωσία. Ο Έλον Μασκ, πανίσχυρος δισεκατομμυριούχος με πρωτοφανή επιρροή υπό την προεδρία Τραμπ, έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για παρέμβαση στις ευρωπαϊκές πολιτικές συζητήσεις και εκλογές. Ο ίδιος υπερασπίζεται το δικαίωμά του να εκφράζεται, επικαλούμενος τις μεγάλες επενδύσεις του στη Γερμανία. Υποστήριξε μάλιστα ότι το ακροδεξιό AfD ”εκφράζει τις ανησυχίες των Γερμανών που αισθάνονται ότι το κατεστημένο τους αγνοεί”. Ο Μασκ και ο Πούτιν μοιράζονται κοινές στρατηγικές, καθώς χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να προωθήσουν πολιτικά κόμματα και κινήματα που αντιτίθενται στις φιλελεύθερες δημοκρατίες.

Η διαφορά τους έγκειται στις πολιτικές τους προτιμήσεις:

Ο Μασκ στηρίζει την άκρα δεξιά, όπως το AfD στη Γερμανία και τον Tommy Robinson στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο Πούτιν υποστηρίζει οποιονδήποτε μπορεί να εξυπηρετήσει τα ρωσικά συμφέροντα, αποδυναμώνοντας τη δυτική συνοχή.

Ωστόσο, πολλές φορές, οι προστατευόμενοι του Πούτιν και του Μασκ συμπίπτουν. Στην περίπτωση του AfD, ο Πούτιν επανέλαβε τις δηλώσεις του Μασκ σε προεκλογική συγκέντρωση του κόμματος, λέγοντας ότι οι Γερμανοί πρέπει να “ξεπεράσουν τις ενοχές του πολέμου”. Αμφότεροι επιθυμούν να καταστήσουν το AfD εκλογικά αποδεκτό, παρόμοια με το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας της Αυστρίας, που έχει μακροχρόνιες φιλίες με το Κρεμλίνο.

Η κρίση της φιλελεύθερης δημοκρατίας

Τόσο ο Μασκ όσο και ο Πούτιν εκμεταλλεύονται ένα αυξανόμενο κύμα δυσαρέσκειας προς τις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Σύμφωνα με έρευνα του 2024, σε 31 δημοκρατίες παγκοσμίως, το 54% των πολιτών δηλώνει δυσαρεστημένο από τη λειτουργία της δημοκρατίας. Σε 12 πλούσιες χώρες (ΗΠΑ, Καναδάς και 10 κράτη-μέλη της ΕΕ), το ποσοστό αυτό αγγίζει το 64%, σημειώνοντας άνοδο για τέταρτη συνεχή χρονιά. Για την Ευρώπη, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί η ωμή παρέμβαση προσώπων όπως ο Πούτιν και ο Μασκ. Όμως, αυτό δεν αρκεί για να αναστρέψει τη διάβρωση της πίστης στη δημοκρατία και στους θεσμούς της, όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Η δίωξη της νοθείας των εκλογών είναι κρίσιμη. Αλλά ακόμα πιο σημαντικό είναι να κατανοήσουμε γιατί οι άνθρωποι απογοητεύονται από τη δημοκρατία – και να λάβουμε μέτρα για να το διορθώσουμε.

Μετάφραση από theconversation.com