Στεγαστικό: Ενοίκια και δάνεια «καταπίνουν» τα εισοδήματα

Σχεδόν 1 στους 2 ενοικιαστές καταβάλλει πάνω από το 30% του εισοδήματός του στο ενοίκιο, ενώ το ίδιο ισχύει για το 42% των δανειοληπτών που πληρώνουν δόσεις στεγαστικού δανείου. Αν συνυπολογιστούν και τα πάγια έξοδα –ρεύμα, νερό, θέρμανση– το 1/3 των νοικοκυριών διαθέτει πάνω από το 30% του εισοδήματός του μόνο για τη στέγαση, χωρίς να υπολογίζονται τα υπόλοιπα κόστη διαβίωσης. Η αγορά, ωστόσο, δεν δείχνει σημάδια αποκλιμάκωσης. Έξι στους δέκα προβλέπουν ότι οι τιμές κατοικιών και ενοικίων θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία τα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ το 69% όσων σκέφτονται να αγοράσουν κατοικία δηλώνει ότι θα χρειαστεί στεγαστικό δάνειο, με τις περισσότερες συμμετοχές να ξεπερνούν το 50% της αξίας.

Η στεγαστική κρίση αγγίζει περισσότερο από κάθε άλλη ομάδα τη νεότερη γενιά. Η μέση ηλικία αποχώρησης από το σπίτι των γονιών αγγίζει πλέον τα 35 έτη, ενώ το 38% των νέων 18-24 ετών και το 25% των νέων 25-34 ετών συνεχίζουν να φιλοξενούνται από τις οικογένειές τους. Η εξάρτηση από το οικογενειακό περιβάλλον δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και πολιτισμική, αφού πολλοί νέοι ιδιοκατοικούν σε σπίτια που τους παραχωρήθηκαν από τους γονείς τους.

Το παράδοξο της ιδιοκατοίκησης

Παρά τα οικονομικά βάρη και την πίεση του κόστους, η ιδιοκατοίκηση παραμένει υψηλή – φτάνει το 70% συνολικά και αγγίζει το 80% στις ηλικίες άνω των 55 ετών. Το 74% των πολιτών θεωρεί ότι η αγορά κατοικίας είναι «καλή μακροπρόθεσμη επένδυση», ωστόσο η επιθυμία συγκρούεται με τη σκληρή οικονομική πραγματικότητα. Μόλις το 12% δηλώνει πρόθεση αγοράς κατοικίας εντός διετίας, και αυτό κατά κύριο λόγο προέρχεται από νέους σε σχέση ή παντρεμένα ζευγάρια που νοικιάζουν σήμερα.

Η μελέτη της Alpha Bank τονίζει ότι οι υπάρχουσες πολιτικές δεν αρκούν. Χρειάζονται ουσιαστικά μέτρα για την αύξηση της προσφοράς κατοικιών, μεταξύ των οποίων:

• Αναθεώρηση του πλαισίου της Golden Visa, ώστε να μην ενισχύεται μόνο η ζήτηση από ξένους επενδυτές,

• Αξιοποίηση των χιλιάδων κενών ή εγκαταλελειμμένων κατοικιών, που μπορούν να επανενταχθούν στην αγορά,

• Καταγραφή και επανεκτίμηση αποποιήσεων κληρονομιών λόγω χρεών, με στόχο τη δημιουργία στεγαστικής πολιτικής πάνω σε υπαρκτό απόθεμα,

• Ενίσχυση της κατασκευαστικής δραστηριότητας με προγράμματα κοινωνικής στέγασης και σύμπραξη δημοσίου–ιδιωτικού τομέα.

Παράλληλα, προτείνεται:

• Δημιουργία στεγαστικών δανείων με προνομιακούς όρους για νέους και οικογένειες,

• Ανάπτυξη ενός μοντέλου κοινωνικής κατοικίας με κρατική επιδότηση, δωρεάν διάθεση ή ενοικίαση κάτω του κόστους για ευάλωτα νοικοκυριά.

Το πρόβλημα της στέγασης στην Ελλάδα δεν είναι απλώς πρόβλημα κόστους. Είναι ζήτημα κοινωνικής ισότητας, δημογραφικής επιβίωσης και πολιτικής βούλησης. Η νέα γενιά δεν μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια όταν εξαρτάται διαρκώς από τους γονείς της. Η αγορά κατοικίας δεν μπορεί να παραμένει υπόθεση λίγων. Αν δεν αναληφθούν άμεσα συντονισμένες πρωτοβουλίες με όραμα και διάρκεια, η προσιτή στέγαση θα πάψει να είναι καν δυνατότητα – και θα μετατραπεί σε μόνιμο άπιαστο όνειρο.