ΟΗΕ: Ο φύλακας της ειρήνης ή απλώς θεατής των συγκρούσεων;

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με μια φιλόδοξη αποστολή: να διασφαλίσει ότι ο κόσμος δεν θα ξαναβιώσει τέτοια φρίκη. Ο στόχος ήταν ξεκάθαρος – η τήρηση της ειρήνης, η επίλυση διεθνών διαφορών και η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Ακούγεται ωραίο, σωστά; Όμως, σχεδόν οκτώ δεκαετίες μετά, το ερώτημα παραμένει: ο ΟΗΕ καταφέρνει να σταματήσει τους πολέμους ή απλώς τους παρακολουθεί; Ο ΟΗΕ διαθέτει μια από τις πιο εμβληματικές ειρηνευτικές δυνάμεις στον κόσμο: τους κυανόκρανους. Στέλνονται σε εμπόλεμες ζώνες με σκοπό να προστατεύσουν τους αμάχους και να αποτρέψουν τη βία. Αλλά ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Η Κύπρος. Οι κυανόκρανοι βρίσκονται στο νησί από το 1964 και παραμένουν εκεί πέντε δεκαετίες μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Το αποτέλεσμα; Τίποτα δεν έχει αλλάξει. Οι κυανόκρανοι μπορεί να αποτρέπουν νέα βίαια επεισόδια, αλλά η ύπαρξή τους δεν φέρνει λύσεις, ούτε διορθώνει αδικίες. Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται παντού: από την Αφρική μέχρι τη Μέση Ανατολή, οι ειρηνευτικές αποστολές παρακολουθούν, διαμεσολαβούν, αλλά δεν τερματίζουν τις συγκρούσεις. Μια από τις βασικές λειτουργίες του ΟΗΕ είναι η έκδοση ψηφισμάτων. Σε κάθε κρίση, το Συμβούλιο Ασφαλείας συγκαλείται, γράφει ανακοινώσεις, επισημαίνει την ανάγκη για ειρήνη… και κάπου εκεί τελειώνει η διαδικασία.

Γιατί; Διότι οι μεγάλες δυνάμεις έχουν το απόλυτο όπλο: το δικαίωμα βέτο. Οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο μπορούν να μπλοκάρουν οποιαδήποτε απόφαση δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Κάθε φορά που γίνεται μια γεωπολιτική σύγκρουση, ο ΟΗΕ εκδίδει καταδικαστικές αποφάσεις, όμως στο τέλος οι δυνατοί κάνουν ό,τι θέλουν.

Ας πάρουμε ένα πρόσφατο παράδειγμα: το ψήφισμα για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

• Οι ΗΠΑ κατέθεσαν ψήφισμα.
• Οι Ευρωπαίοι πρότειναν τροποποιήσεις.
• Οι αλλαγές έγιναν, το ψήφισαν…
• Και στο τέλος, οι ΗΠΑ απείχαν από την ψηφοφορία!

Το αποτέλεσμα; Καμία απολύτως διαφορά στο πεδίο της μάχης.

Ο γενικός γραμματέας που… ανησυχεί

Ο επικεφαλής του ΟΗΕ έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο. Δεν μπορεί να επιβάλλει αποφάσεις, ούτε να πάρει στρατιωτικά ή οικονομικά μέτρα. Οπότε τι κάνει; “Εκφράζει ανησυχία.” Κάθε φορά που ξεσπά μια κρίση, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ κάνει μια δήλωση, λέγοντας ότι είναι “ιδιαίτερα προβληματισμένος” και ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να δράσει. Αλλά ποια διεθνής κοινότητα; Αυτή που δεν συμφωνεί σε τίποτα και κάθε ισχυρή χώρα χρησιμοποιεί τον ΟΗΕ ως εργαλείο εξυπηρέτησης των δικών της συμφερόντων; Οι μεγάλες δυνάμεις παίζουν το δικό τους παιχνίδι, ενώ οι υπόλοιπες χώρες απλώς συμμετέχουν σε μια διαδικασία που τους δίνει την ψευδαίσθηση ότι έχουν φωνή.

Την ώρα που ο ΟΗΕ ψηφίζει αποφάσεις και οι ηγέτες επιστρέφουν στα σπίτια τους ικανοποιημένοι με τον ρόλο τους, η πραγματικότητα είναι αμείλικτη:

Πόλεμοι μαίνονται σε κάθε γωνιά του κόσμου.

Η φτώχεια και η πείνα σκοτώνουν περισσότερους ανθρώπους από τις ένοπλες συγκρούσεις.

Ασθένειες που θα μπορούσαν να προληφθούν εξακολουθούν να αφαιρούν ζωές.

Και ο ΟΗΕ; Παραμένει ένας θεσμός με καλές προθέσεις αλλά περιορισμένη δύναμη. Η ειρήνη δεν επιτυγχάνεται με ψηφίσματα. Χρειάζεται βούληση, δράση και το θάρρος να αντιταχθεί κανείς στις αδικίες. Μέχρι τότε, ο ΟΗΕ θα συνεχίσει να είναι μια σκηνή όπου οι ισχυροί γράφουν το δικό τους σενάριο, οι αδύναμοι προσπαθούν να ακουστούν και οι συγκρούσεις συνεχίζονται χωρίς τέλος.