Κυκλοφοριακό στην Αθήνα: Μπορούμε να περπατάμε αντί να χρησιμοποιούμε το ΙΧ μας

Το κυκλοφοριακό πρόβλημα στην Αθήνα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της πόλης, επηρεάζοντας την καθημερινότητα των πολιτών, την οικονομία και το περιβάλλον. Παρά τις διάφορες προσπάθειες αποσυμφόρησης, η κατάσταση παραμένει δύσκολη λόγω της υπερβολικής χρήσης των Ι.Χ., της ανεπαρκούς δημόσιας συγκοινωνίας και της κακοσχεδιασμένης οδικής υποδομής. Η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης είναι ιδιαίτερα πυκνή, καθώς συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό εργαζομένων και επισκεπτών καθημερινά. Η αστική εξάπλωση των τελευταίων δεκαετιών έχει αυξήσει τις μετακινήσεις, καθώς πολλοί κάτοικοι διαμένουν στα προάστια, αλλά εργάζονται ή εξυπηρετούνται στο κέντρο.

Ένας από τους βασικούς λόγους της συμφόρησης είναι ο μεγάλος αριθμός αυτοκινήτων ανά κάτοικο, καθώς πολλοί πολίτες αποφεύγουν τις δημόσιες συγκοινωνίες λόγω καθυστερήσεων και χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών. Παράλληλα, η παράνομη στάθμευση και η έλλειψη ελέγχου στους δρόμους δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την κυκλοφορία. Οι οδηγοί συχνά παραβιάζουν τους κανόνες προτεραιότητας και τα φανάρια, δημιουργώντας πρόσθετα προβλήματα. Η κατάσταση επιδεινώνεται από τις συχνές απεργίες στα μέσα μαζικής μεταφοράς, οι οποίες αναγκάζουν χιλιάδες πολίτες να χρησιμοποιούν το Ι.Χ. τους.

Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης είναι πολυδιάστατες. Η καθημερινή καθυστέρηση στις μετακινήσεις μειώνει την παραγωγικότητα, καθώς οι εργαζόμενοι σπαταλούν πολύτιμο χρόνο στο δρόμο. Παράλληλα, το κόστος της κίνησης είναι υψηλό, τόσο σε επίπεδο καυσίμων και συντήρησης των οχημάτων όσο και σε επίπεδο οικονομικών απωλειών για τις επιχειρήσεις. Σημαντική είναι και η περιβαλλοντική επιβάρυνση, καθώς τα οχήματα συμβάλλουν σημαντικά στη ρύπανση της ατμόσφαιρας, επιδεινώνοντας το φαινόμενο της αιθαλομίχλης. Η ποιότητα ζωής των πολιτών υποβαθμίζεται, καθώς το άγχος και η ηχορύπανση από την κυκλοφορία επηρεάζουν την ψυχική και σωματική τους υγεία.

Αναγκαία η άμεση λήψη μέτρων

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτούνται στοχευμένες πολιτικές και μέτρα. Η ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών, με περισσότερες γραμμές μετρό και τραμ, η ανανέωση του στόλου των λεωφορείων και η βελτίωση της συχνότητας των δρομολογίων μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της χρήσης Ι.Χ. Παράλληλα, η προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, όπως η δημιουργία ποδηλατοδρόμων και η ενίσχυση των πεζόδρομων, θα μπορούσε να αποσυμφορήσει την πόλη. Σημαντικό ρόλο παίζει και η αποκέντρωση, καθώς η μεταφορά δημόσιων υπηρεσιών και επιχειρήσεων εκτός του κέντρου θα μείωνε την ανάγκη για μαζικές μετακινήσεις. Η αυστηρότερη επιβολή των νόμων, με ελέγχους για την παράνομη στάθμευση και τις κυκλοφοριακές παραβάσεις, θα βελτίωνε τη ροή της κίνησης.

Και η τεχνολογία μπορεί να δώσει λύσεις μέσω έξυπνων συστημάτων διαχείρισης κυκλοφορίας, όπως οι δυναμικοί φωτεινοί σηματοδότες που προσαρμόζονται στην κίνηση σε πραγματικό χρόνο. Παράλληλα, εφαρμογές κινητών τηλεφώνων που ενημερώνουν τους πολίτες για τη βέλτιστη διαδρομή μπορούν να μειώσουν τα μποτιλιαρίσματα. Αν δεν ληφθούν μέτρα, η κατάσταση θα συνεχίσει να επιδεινώνεται, καθιστώντας τις μετακινήσεις στην Αθήνα ακόμα πιο δύσκολες και δυσλειτουργικές για τους κατοίκους και τους επισκέπτες.

Καθηγητής ΕΜΠ: Μπορούμε να περπατάμε αντί να χρησιμοποιούμε το ΙΧ μας

Ο καθηγητής Σχεδιασμού Μεταφορών του ΕΜΠ, Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, αναλύει σε άρθρο του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το φαινόμενο και τις προοπτικές αντιμετώπισής του, επισημαίνοντας ότι η σημερινή κατάσταση δεν αποτελεί έκπληξη. Η αυξημένη χρήση Ι.Χ., σε συνδυασμό με τη γεωγραφική και λειτουργική δομή της πόλης, έχει οδηγήσει σε υπερβολική επιβάρυνση του οδικού δικτύου, προκαλώντας σοβαρές καθυστερήσεις στις μετακινήσεις. Η απώλεια χρόνου στους δρόμους έχει σημαντικές επιπτώσεις, τόσο στην οικονομία όσο και στην ποιότητα ζωής. Σύμφωνα με τον καθηγητή, η σπατάλη εκατοντάδων ωρών ετησίως μεταφράζεται σε οικονομικό κόστος, το οποίο θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί μέσω πιο αποτελεσματικών πολιτικών διαχείρισης της κυκλοφορίας. Το πρόβλημα οφείλεται κυρίως στην αλόγιστη χρήση των ιδιωτικών αυτοκινήτων, καθώς και στην έλλειψη αποτελεσματικού ελέγχου στη στάθμευση και τη ροή της κυκλοφορίας.

Ο καθηγητής Κεπαπτσόγλου τονίζει ότι η λύση δεν μπορεί να βασιστεί σε μαγικές παρεμβάσεις, καθώς ακόμη και σε μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου η κυκλοφοριακή συμφόρηση δεν έχει εξαλειφθεί πλήρως. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι περιορισμού του προβλήματος, με βασικότερο τη μείωση της χρήσης Ι.Χ. μέσω αυστηρότερου ελέγχου της στάθμευσης και την πιθανή εφαρμογή μέτρων τιμολόγησης για τη χρήση του οδικού δικτύου. Επισημαίνει, επίσης, ότι η συχνή κριτική για την ανεπάρκεια των δημόσιων συγκοινωνιών είναι εν μέρει άδικη, καθώς πολλές φορές η λειτουργία τους επηρεάζεται από την ίδια την κυκλοφοριακή συμφόρηση και την αντικοινωνική οδηγική συμπεριφορά.

«Η συνήθης γκρίνια μας για τα μέσα μεταφοράς είναι συχνά άδικη»

Η πραγματικότητα είναι ότι κάποιες λύσεις υπάρχουν. Όχι μαγικές, αφού σχεδόν σε καμία πόλη του κόσμου (τουλάχιστον στο μέγεθος της πρωτεύουσας) η κυκλοφοριακή συμφόρηση δεν έχει εξαλειφθεί πλήρως. Κρίσιμος είναι σε κάθε περίπτωση ο περιορισμός της χρήσης ΙΧ. Τρόποι υπάρχουν, όπως (κυρίως) ο έλεγχος της στάθμευσης, αλλά και η τιμολόγηση χρήσης της οδικής υποδομής. Ο δε αντίλογος περί ανεπάρκειας των εναλλακτικών επιλογών είναι συχνά υποκριτικός. Καταρχάς όλοι μπορούμε να περπατήσουμε αντί να χρησιμοποιήσουμε το ΙΧ μας σε πολλές περιπτώσεις. Επίσης, η συνήθης γκρίνια μας για τα «αργά» και «ανεπαρκή» μέσα μαζικής μεταφοράς είναι συχνά άδικη. Όταν τα μέσα αυτά παρεμποδίζονται από την κυκλοφορία και την παραβατική συμπεριφορά των οδηγών, είναι προφανές ότι θα αργούν. Επίσης, δεν θα είναι ποτέ τόσο άνετα ούτε τόσο καθαρά, ούτε όλοι οι μετακινούμενοι σε αυτά δεν θα είναι του «γούστου» μας. Άλλωστε για αυτό χαρακτηρίζονται «μαζικά». Το εξοργιστικότερο όμως είναι η λογική αρκετών από εμάς: «ας πάρουν οι άλλοι το λεωφορείο για να κινούμαι εγώ σε άδειους δρόμους».

Αναφορικά με τις υποδομές, ο καθηγητής εξηγεί ότι η κατασκευή νέων δρόμων δεν αποτελεί ουσιαστική λύση, καθώς κάθε νέα οδική αρτηρία καταλήγει να γεμίζει με ακόμη περισσότερα αυτοκίνητα, εντείνοντας το πρόβλημα αντί να το επιλύει. Αντίθετα, το ζητούμενο είναι η ανάπτυξη ενός ισορροπημένου συστήματος μεταφορών, που θα προωθεί τη βιώσιμη κινητικότητα και τη μείωση της εξάρτησης από το Ι.Χ. Το κράτος διαθέτει τα εργαλεία για να σχεδιάσει και να εφαρμόσει πολιτικές αποσυμφόρησης, αλλά η επιτυχία αυτών των μέτρων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συμπεριφορά και τη συνεργασία των ίδιων των πολιτών.