Κατεχόμενα: Η νίκη Ερχιουρμάν και το στοίχημα για πραγματική αλλαγή στο Κυπριακό

Με ποσοστό 62,76% και συμμετοχή που άγγιξε το 65%, ο Τουφάν Ερχιουρμάν επικράτησε του Ερσίν Τατάρ από τον πρώτο γύρο στις παράνομες «εκλογές» στα κατεχόμενα. Το αποτέλεσμα θεωρείται σαφές μήνυμα απόρριψης της γραμμής των δύο κρατών και απαίτηση για μια διαφορετική πορεία που να επιτρέπει την επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό. Παράλληλα όμως, δεν αναιρεί την πραγματικότητα της απόλυτης εξάρτησης του ψευδοκράτους από την Τουρκία, που εξακολουθεί να κρατά τα κλειδιά κάθε εξέλιξης.

Η πενταετία Τατάρ συνδέθηκε με τη ρητορική της διαίρεσης, την υποταγή στην Άγκυρα και την ακύρωση κάθε προοπτικής ομοσπονδιακής λύσης. Η νίκη Ερχιουρμάν ήρθε ως αντίδραση σε αυτή τη γραμμή, όμως ο ίδιος, στις πρώτες του δηλώσεις, φρόντισε να διαβεβαιώσει ότι στα ζητήματα «εξωτερικής πολιτικής» θα ενεργεί σε συνεννόηση με την Τουρκία, αναπαράγοντας έτσι το καθεστώς πολιτικής κηδεμονίας, έστω με ηπιότερους τόνους. Το μήνυμά του περί «νίκης όλων» και «αδελφοσύνης όλων των πολιτών» έγινε δεκτό με ενθουσιασμό στο εσωτερικό, αλλά προκάλεσε και επιφυλάξεις, καθώς ουσιαστικά αναγνωρίζει τους εποίκους ως πολίτες του ψευδοκράτους, στοιχείο που περιπλέκει ακόμη περισσότερο το ζήτημα της δημογραφίας και της νομιμότητας.

Από την Άγκυρα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έσπευσε να συγχαρεί τον νέο ηγέτη, μιλώντας για ωφέλεια «για τις χώρες μας και την περιοχή», ενώ ο αντιπρόεδρος Γιλμάζ και το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασαν παρόμοια μηνύματα στήριξης. Μοναδική παραφωνία, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος επανέφερε τη σκληρή γραμμή, καλώντας μάλιστα το ψευδοκράτος να προχωρήσει σε ένταξη με την Τουρκία. Το μείγμα των αντιδράσεων αποτυπώνει τη διάθεση της Άγκυρας να ελέγχει την κατάσταση, προσαρμόζοντας τους τόνους ανάλογα με τη συγκυρία.

Στη Λευκωσία, η αλλαγή ηγεσίας αντιμετωπίστηκε με προσεκτική αισιοδοξία. Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης συνεχάρη τον Ερχιουρμάν και δήλωσε έτοιμος για συνάντηση με στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Η πρόεδρος της Βουλής Αννίτα Δημητρίου μίλησε για απόρριψη της γραμμής των δύο κρατών, ενώ ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, Στέφανος Στεφάνου, τόνισε ότι η ψήφος των Τουρκοκυπρίων εκφράζει επιθυμία για επαναπροσέγγιση και λύση στο πλαίσιο ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα. Αντίστοιχα μηνύματα ήρθαν και από την Αθήνα, με τον υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη να κάνει λόγο για «νέο κεφάλαιο ελπίδας» και για ανάγκη επανένωσης της Κύπρου μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Η εμπειρία του παρελθόντος, ωστόσο, υπαγορεύει ρεαλισμό. Οι εκλογές Ταλάτ το 2005 και Ακιντζί το 2015 δημιούργησαν κύμα προσδοκιών που δεν μετουσιώθηκε σε λύση, αφού η Άγκυρα, όταν οι συνομιλίες πλησίαζαν σε κρίσιμη καμπή, φρόντιζε να τις παγώνει. Το ίδιο μοτίβο μπορεί να επαναληφθεί και σήμερα, αν η τουρκική πλευρά χρησιμοποιήσει τη νίκη Ερχιουρμάν απλώς ως επικοινωνιακό άλλοθι για να παρουσιαστεί «εποικοδομητική» απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς να αλλάξει ουσιαστικά στρατηγική.

Η Τουρκία αναζητά πρόσβαση σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά και αμυντικά προγράμματα, επιδιώκει ρόλο στις ενεργειακές διασυνδέσεις της Ανατολικής Μεσογείου και επιχειρεί ομαλοποίηση σχέσεων με την Ουάσιγκτον. Σε αυτό το πλαίσιο, η παρουσία ενός πιο μετριοπαθούς προσώπου στα κατεχόμενα μπορεί να λειτουργήσει διπλωματικά υπέρ της. Ωστόσο, το κρίσιμο ερώτημα παραμένει αν θα επιτρέψει στην πράξη επανεκκίνηση των συνομιλιών στη βάση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας και αν θα σταματήσει τις κινήσεις που δημιουργούν νέα τετελεσμένα, ιδίως στο περιουσιακό.

Ο Ερχιουρμάν, αν και αποφεύγει να μιλήσει καθαρά για το μοντέλο λύσης, άφησε να εννοηθεί ότι θα κινηθεί με προσοχή, αποφεύγοντας να ανοίξει μέτωπο με την Άγκυρα στην αρχή της θητείας του. Το πιθανότερο είναι ότι ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, με τη συνδρομή της απεσταλμένης του Μαρίας Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ, θα επιδιώξει μέσα στις επόμενες εβδομάδες μια άτυπη συνάντηση των δύο κοινοτικών ηγετών για να διαπιστωθεί αν υπάρχει κοινό έδαφος. Αν δεν υπάρξει ρητή αποδοχή της ομοσπονδιακής βάσης, η νέα απόπειρα θα εξαντληθεί σε φωτογραφίες και ευχές.

Στην ουσία, η ψήφος των Τουρκοκυπρίων δεν αποτελεί αυτόματα κλειδί για λύση, αλλά δείχνει μια διάθεση αποδέσμευσης από την πλήρη κηδεμονία της Τουρκίας. Η Άγκυρα θα συνεχίσει να ρυθμίζει τα βήματα, προσαρμόζοντας τη στάση της στις ανάγκες της εξωτερικής της πολιτικής. Για αυτό και η αισιοδοξία που διατυπώνεται διεθνώς χρειάζεται μέτρο. Μένει να φανεί αν η Τουρκία είναι διατεθειμένη να αλλάξει πολιτική. Μέχρι να δοθεί απάντηση σε αυτό, τα «ζήτω» και τα «μπράβο» θα πρέπει να λέγονται με φειδώ.