Ιράν μαντίλα: «Παγώνει» ο νέος νόμος

Το Ιράν φαίνεται να κάνει ένα προσεκτικό βήμα πίσω απέναντι στην ακραία νομοθεσία για την υποχρεωτική μαντίλα, καθώς η κυβέρνηση αποφάσισε να «παγώσει» την εφαρμογή του νέου, ιδιαίτερα αυστηρού νόμου που προέβλεπε βαριές ποινές για τις γυναίκες που δεν καλύπτουν το κεφάλι τους σύμφωνα με τους κανόνες του καθεστώτος. Ο αντιπρόεδρος για κοινοβουλευτικές υποθέσεις, Σαχράμ Νταμπίρι, αποκάλυψε στην εφημερίδα Ham Mihan ότι το νομοσχέδιο, αν και εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο τον Σεπτέμβριο του 2023, δεν θα αποσταλεί προς επικύρωση στην κυβέρνηση, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί. «Προς το παρόν, η εφαρμογή του δεν είναι εφικτή», ανέφερε χαρακτηριστικά, αποφεύγοντας να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Η απόφαση —την οποία έλαβαν από κοινού κορυφαία πολιτικά και δικαστικά όργανα— ερμηνεύεται ως προσωρινή αναστολή ενός νομοθετήματος που είχε προκαλέσει έντονη κοινωνική και διεθνή αντίδραση. Το επίμαχο νομοσχέδιο, γνωστό ως «Νόμος για τη Χιτζάμπ και την Αγνότητα», προέβλεπε πρόστιμα έως και 1.500 δολάρια, φυλάκιση έως 15 ετών και κατάσχεση περιουσίας για γυναίκες που παραβιάζουν τον υποχρεωτικό κώδικα ενδυμασίας. Παράλληλα, θα επέβαλε βαριές κυρώσεις στις επιχειρήσεις που εξυπηρετούν γυναίκες χωρίς μαντίλα, ακόμη και το ενδεχόμενο κλεισίματος. Ο μεταρρυθμιστής πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιαν, είχε από την αρχή εκφράσει την αντίθεσή του, δηλώνοντας ότι το νομοσχέδιο «παρουσιάζει πολλά ζητήματα και ασάφειες». Η απόφασή του να μην το προωθήσει φαίνεται να συνδέεται και με τη στρατηγική του να επαναφέρει τη χώρα σε τροχιά διαλόγου με τη Δύση, με στόχο την άρση ή χαλάρωση των κυρώσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα.

Σύμφωνα με το ιρανικό Σύνταγμα, ο πρόεδρος δεν έχει τη δυνατότητα να ασκήσει βέτο σε νόμο που έχει εγκριθεί από το κοινοβούλιο. Ωστόσο, θα μπορούσε να ζητήσει την παρέμβαση του Ανώτατου Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ή να καθυστερήσει την εφαρμογή του με πολιτικά μέσα, επιλογή που, όπως φαίνεται, προτιμήθηκε στην παρούσα φάση. Το νομοσχέδιο είχε χαρακτηριστεί το αυστηρότερο στη μεταπολεμική ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Προέβλεπε ακόμη και χρήση καμερών ασφαλείας για την παρακολούθηση πολιτών, πρόσβαση της αστυνομίας σε υλικό ιδιωτικών επιχειρήσεων, και συνεργασία με πολίτες-«πληροφοριοδότες», μεταξύ των οποίων και αλλοδαποί, όπως οι εκατομμύρια Αφγανοί εργάτες που ζουν στη χώρα.

Η αναστολή του νόμου έρχεται δύο χρόνια μετά τον θάνατο της Μάχσα Αμινί, της 22χρονης Κούρδισσας που πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου 2022, αφού συνελήφθη από την «αστυνομία ηθών» επειδή δεν φορούσε σωστά τη μαντίλα της. Ο θάνατός της πυροδότησε το μαζικό κίνημα διαμαρτυριών «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» και τη σκληρότερη καταστολή που γνώρισε το Ιράν εδώ και δεκαετίες — με πάνω από 500 νεκρούς και 22.000 συλλήψεις. Παρά τη βία και τον φόβο, όλο και περισσότερες γυναίκες στην Τεχεράνη και σε άλλες μεγάλες πόλεις κυκλοφορούν πλέον χωρίς μαντίλα, αψηφώντας τους κανονισμούς και αμφισβητώντας έμπρακτα τον κρατικό έλεγχο πάνω στα σώματά τους. Η αναστολή της νέας νομοθεσίας, έστω και προσωρινή, θεωρείται πολιτική νίκη για το μεταρρυθμιστικό ρεύμα και προσωπικά για τον Πεζεσκιαν, ο οποίος επιχειρεί να παρουσιάσει ένα πιο μετριοπαθές πρόσωπο του καθεστώτος προς τη διεθνή κοινότητα. Ωστόσο, οι σκληροπυρηνικοί φρουροί της επανάστασης διατηρούν τον τελευταίο λόγο — και το μέλλον του νόμου, όπως και των γυναικών του Ιράν, παραμένει αβέβαιο.