Η Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Όλο το πλαίσιο, οι φιλοδοξίες και οι δυσκολίες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε, στις Βρυξέλλες, τη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα/Ετοιμότητα 2030. Το έγγραφο αυτό αποτελεί ένα στρατηγικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των εξελισσόμενων προκλήσεων ασφαλείας της Ευρώπης, προτείνοντας σημαντική ενίσχυση των αμυντικών ικανοτήτων έως το 2030. 

Aνταπόκριση – Βρυξέλλες: Γιώργος Συριόπουλος

Συμπληρώνει το Σχέδιο Επανεξοπλισμού της Ευρώπης/Ετοιμότητα 2030, ένα φιλόδοξο χρηματοδοτικό πακέτο που στοχεύει στην κινητοποίηση έως 800 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της αμυντικής υποδομής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Βασικά Σημεία της Λευκής Βίβλου

1. Στρατηγικό πλαίσιο και αιτιολόγηση

• Γεωπολιτική Επείγουσα Ανάγκη: Η Λευκή Βίβλος ανταποκρίνεται σε έναν «ταχέως επιδεινούμενο στρατηγικό πλαίσιο», που οφείλεται στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, υβριδικές απειλές και την αυξανόμενη παγκόσμια ανταγωνιστικότητα (π.χ. από την Κίνα). Τονίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να αποτρέψει την επιθετικότητα και να εξασφαλίσει το μέλλον της εν μέσω μιας μεταβαλλόμενης διεθνούς τάξης.

• Προσβλέπει στην ανοικοδόμηση της ευρωπαϊκής αμυντικής ετοιμότητας έως το 2030, εξασφαλίζοντας αξιόπιστη αποτροπή και υποστηρίζοντας τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών, ενώ ενισχύεται η συνεισφορά της ΕΕ στο ΝΑΤΟ και την παγκόσμια ασφάλεια.

2. Βασικοί Στόχοι

• Υποστήριξη της Ουκρανίας: Άμεση και μακροπρόθεσμη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης της αμυντικής της βιομηχανίας στη Ευρωπαϊκή Αμυντική Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση (EDTIB).

• Αντιμετώπιση κρίσιμων ελλείψεων σε επτά προτεραιότητες:
  • Αεράμυνα και αντιπυραυλική άμυνα
  • Συστήματα πυροβολικού
  • Πυρομαχικά και πύραυλοι
  • Drones και συστήματα αντι-drone
  • Στρατιωτική κινητικότητα
  • Τεχνητή νοημοσύνη, κβαντική τεχνολογία, κυβερνοχώρος και ηλεκτρονικός πόλεμος
  • Στρατηγικοί ενισχυτές και προστασία κρίσιμων υποδομών.

• Ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας: Προώθηση μιας ισχυρής EDTIB μέσω αυξημένης παραγωγικής ικανότητας, καινοτομίας και μιας ενοποιημένης ευρωπαϊκής αμυντικής αγοράς.

• Προετοιμασία για χειρότερα σενάρια: Ενίσχυση της ετοιμότητας μέσω στρατιωτικής κινητικότητας, αποθεμάτων και προστασίας συνόρων (π.χ. Ανατολική Ασπίδα Συνόρων).

• Ενίσχυση συνεργασιών: Εμβάθυνση της συνεργασίας με το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες ομοϊδεάτες χώρες.

3. Χρηματοδοτικοί και Πολιτικοί Μηχανισμοί

Η Λευκή Βίβλος για την Άμυνα ευθυγραμμίζεται με το Σχέδιο Επανεξοπλισμού της Ευρώπης, το οποίο περιλαμβάνει:

• Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη (SAFE): 150 δισ. ευρώ σε δάνεια με την υποστήριξη της ΕΕ για κοινές προμήθειες.
• Εθνική Ρήτρα Διαφυγής (NEC): Επιτρέπει στα κράτη μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες έως 1,5% του ΑΕΠ για τέσσερα χρόνια, ξεκλειδώνοντας ενδεχομένως 650 δισ. ευρώ.
• Συνεισφορές από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.

• Απλοποίηση Κανονισμών: Προτάσεις όπως η Αμυντική Ομπρέλα Απλοποίησης για μείωση της γραφειοκρατίας και εναρμόνιση των κανόνων προμηθειών.

4. Όραμα για την Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση

• Σταδιακή ενσωμάτωση: Η Λευκή Βίβλος προωθεί την ιδέα μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης, δίνοντας έμφαση στη συνεργασία και στον συντονισμό σε επίπεδο ΕΕ, με σεβασμό στην κυριαρχία των κρατών μελών επί των ενόπλων δυνάμεών τους.

• Χωρίς ευρωπαϊκό στρατό: Διευκρινίζει ρητά ότι δεν προτείνει έναν ευρωπαϊκό στρατό, εστιάζοντας στην υποστήριξη των εθνικών δυνάμεων και τη διαλειτουργικότητα.

5. Οικονομικά και Καινοτόμα Οφέλη

• Ανταγωνιστικότητα: Οι αμυντικές επενδύσεις παρουσιάζονται ως κινητήρια δύναμη οικονομικής ανάπτυξης, καινοτομίας (π.χ. ΤΝ, κβαντική τεχνολογία) και δημιουργίας θέσεων εργασίας, με θετικές επιπτώσεις στους πολιτικούς τομείς.

Προτεινόμενο Χρονοδιάγραμμα

Η Λευκή Βίβλος περιγράφει άμεσες ενέργειες και ένα χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, με βασικά ορόσημα το 2025:

• Τέλη Απριλίου 2025: Τα κράτη μέλη να ζητήσουν την ενεργοποίηση της Εθνικής Ρήτρας Διαφυγής για μεγαλύτερη ευελιξία στις αμυντικές δαπάνες.

• Ιούνιος 2025:
  • Η Επιτροπή να υιοθετήσει συστάσεις για έγκριση από το Συμβούλιο των ενεργοποιήσεων της NEC.
  • Παρουσίαση της πρότασης Αμυντικής Ομπρέλας Απλοποίησης για απλοποίηση των κανονισμών.
• Ιούλιος 2025: Το Συμβούλιο να υιοθετήσει τις συστάσεις της NEC, επιτρέποντας δημοσιονομική ευελιξία από το 2025-2028.

• Καλοκαίρι 2025: Υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP), συμπεριλαμβανομένου του Μέσου Υποστήριξης της Ουκρανίας (USI).

• 21 Μαρτίου και 26-27 Ιουνίου 2025: Συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για συζήτηση και δέσμευση στις προτάσεις της Λευκής Βίβλου.

• Τέλη 2025:
  • Υιοθέτηση Κοινής Ανακοίνωσης για τη Στρατιωτική Κινητικότητα με νομοθετικές προτάσεις.
  • Παρουσίαση ενός Ευρωπαϊκού Τεχνολογικού Οδικού Χάρτη Εξοπλισμών που εστιάζει σε τεχνολογίες διπλής χρήσης (π.χ. ΤΝ, κβαντική).

• Περίοδος2025-2030:
  • Εκταμιεύσεις δανείων SAFE (έως 150 δισ. ευρώ) με προθεσμία για τελικές εγκρίσεις έως 31 Δεκεμβρίου 2030.
  • Περίοδος ευελιξίας NEC (2025-2028), με πιθανές παρατάσεις εάν υπάρξουν εξαιρετικές συνθήκες.

• Έως το 2030: Επίτευξη πλήρους αμυντικής ετοιμότητας, κάλυψη των ελλείψεων ικανοτήτων και εγκαθίδρυση μιας ανταγωνιστικής EDTIB.

Τα Υπέρ και Κατά, εκ πρώτης όψεως

> Τα “υπέρ” της πρότασης:

1. Ενισχυμένη Ασφάλεια:
   • Ενισχύει την αποτροπή έναντι απειλών (π.χ. Ρωσία) καλύπτοντας τα κενά ικανοτήτων και βελτιώνοντας την ετοιμότητα, εξασφαλίζοντας την αυτονομία της Ευρώπης σε ένα ασταθές γεωπολιτικό τοπίο.
   • Η άμεση υποστήριξη της Ουκρανίας ενισχύει το ανατολικό μέτωπο της ΕΕ και την παγκόσμια αξιοπιστία της.

1. Οικονομικά Οφέλη:

1. Οι τεράστιες επενδύσεις (δυναμικό 800 δισ. ευρώ) ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, την καινοτομία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε όλη την ΕΕ.
2. Οι επιπτώσεις από την έρευνα και ανάπτυξη στην άμυνα (π.χ. ΤΝ, drones) ενισχύουν τους πολιτικούς τεχνολογικούς τομείς.

1. Συνεργασία και Αποδοτικότητα:

1. Προωθεί τη συνεργατική προμήθεια, μειώνοντας το κόστος και βελτιώνοντας τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των δυνάμεων των κρατών μελών.
2. Μια ενοποιημένη αμυντική αγορά εκμεταλλεύεται τις οικονομίες κλίμακας, ωφελώντας τα μικρότερα κράτη μέλη.

1. Στρατηγική Αυτονομία:
2. Μειώνει την εξάρτηση από εξωτερικές δυνάμεις (π.χ. ΗΠΑ) ενώ συμπληρώνει το ΝΑΤΟ, ευθυγραμμιζόμενη με τις εκκλήσεις για μεγαλύτερη ευθύνη της Ευρώπης στην άμυνά της.

1. Απλοποίηση Κανονισμών:
2. Η Αμυντική Ομπρέλα και άλλα μέτρα απλοποιούν τις διαδικασίες, επιτρέποντας ταχύτερη βιομηχανική ανταπόκριση στις ανάγκες ασφάλειας.

> Τα δύσκολα σημεία της πρότασης:

1. Οικονομική Πίεση:
   • Ο σημαντικός δανεισμός (150 δισ. ευρώ μέσω SAFE) και οι αυξήσεις των εθνικών δαπανών (έως 1,5% του ΑΕΠ) ενδέχεται να επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών, ιδιαίτερα εκείνων με υψηλό χρέος, παρά τις δημοσιονομικές διασφαλίσεις.
   • Κίνδυνος άνισης συμμετοχής εάν ορισμένα κράτη μέλη δεν μπορούν να αντέξουν πλήρως τη συμμετοχή τους.

1. Προκλήσεις Υλοποίησης:

1. Ο συντονισμός 27 κρατών μελών με διαφορετικές αμυντικές προτεραιότητες και βιομηχανικές ικανότητες μπορεί να καθυστερήσει τη δράση ή να μειώσει την αποτελεσματικότητα.
2. Το σφιχτό χρονοδιάγραμμα (π.χ. προθεσμίες Απριλίου-Ιουνίου 2025) μπορεί να πιέσει τη λήψη αποφάσεων και τον σχεδιασμό.

1. Ανησυχίες Κυριαρχίας:
2. Αν και δεν δημιουργεί ευρωπαϊκό στρατό, η βαθύτερη ολοκλήρωση μπορεί να προκαλέσει ανησυχίες στα κράτη μέλη που προστατεύουν την εθνική αμυντική αυτονομία τους.

1. Κίνδυνοι Εξάρτησης:
2. Η έμφαση στις ευρωπαϊκές προμήθειες (65% εξαρτήματα ΕΕ/ΕΟΧ/Ουκρανία) μπορεί να περιορίσει την πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες από μη ευρωπαϊκούς προμηθευτές, ιδιαίτερα βραχυπρόθεσμα.

1. Πολιτική και Δημόσια Αντίδραση:
2. Η αύξηση των αμυντικών δαπανών μπορεί να αντιμετωπίσει αντίσταση σε κράτη μέλη που δίνουν προτεραιότητα σε κοινωνικούς ή περιβαλλοντικούς προϋπολογισμούς, πυροδοτώντας ενδεχομένως δημόσια συζήτηση.

Γιατί “Λευκή Βίβλος”;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ονομάζει “Λευκή Βίβλο” (στα αγγλικά “White Paper”) ένα επίσημο έγγραφο που παρουσιάζει προτάσεις, στρατηγικές ή πολιτικές κατευθύνσεις για ένα συγκεκριμένο θέμα. 

Συνήθως, η “Λευκή Βίβλος” εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχει σκοπό να ενημερώσει τα κράτη μέλη, τα θεσμικά όργανα και το κοινό για τις προθέσεις της ΕΕ, να θέσει το πλαίσιο για μελλοντική νομοθεσία ή δράση και να προκαλέσει συζήτηση ή διαβούλευση.

Ως προς το περιεχόμενο η “Λευκή Βίβλος” περιλαμβάνει αναλύσεις της τρέχουσας κατάστασης, προκλήσεις, στόχους και συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπισή τους.

Δεν είναι νομικά δεσμευτική, αλλά λειτουργεί ως βάση για περαιτέρω πολιτικές αποφάσεις ή νομοθετικές πρωτοβουλίες.

Σε αντίθεση με την “Πράσινη Βίβλο” (Green Paper), που είναι πιο προκαταρκτική και εστιάζει στη συλλογή απόψεων, η “Λευκή Βίβλος” παρουσιάζει πιο ώριμες και συγκεκριμένες προτάσεις.

Στην περίπτωση της Λευκής Βίβλου για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Ετοιμότητα 2030, η ΕΕ την ονομάζει έτσι για να υποδείξει ότι πρόκειται για ένα στρατηγικό σχέδιο με σαφείς στόχους, χρονοδιαγράμματα και προτάσεις για την ενίσχυση της αμυντικής πολιτικής, με σκοπό να προετοιμάσει την Ένωση για τις προκλήσεις ασφαλείας έως το 2030.

www.ertnews.gr