Γροιλανδία: «Δεν θέλουμε να γίνουμε Αμερικανοί, ούτε Ευρωπαίοι»

Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της, η Γροιλανδία παρέμενε μακριά από το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Σήμερα, όμως, η τεράστια, παγωμένη νήσος βρίσκεται στο επίκεντρο των γεωπολιτικών εξελίξεων και προσπαθεί να αξιοποιήσει τη συγκυρία προς όφελός της. Στην παράκτια πόλη Ilulissat, όπου οι ψαράδες επιστρέφουν με σκάφη βαμμένα από το αίμα των ψαριών και οι κυνηγοί φώκιας εργάζονται μέσα στο ψύχος, ο δήμαρχος Πάλε Γερεμίασεν έχει ένα γεμάτο πρόγραμμα. Οι σφοδροί άνεμοι μόλις διέλυσαν τη διαδρομή προς το καλύτερο σημείο παγοψαρέματος, προκαλώντας αναστάτωση στους ντόπιους, ενώ πιο βόρεια, οι κάτοικοι βρίσκονται αντιμέτωποι με ιδιαίτερα λεπτό πάγο, ένα ακόμη ανησυχητικό σημάδι της κλιματικής αλλαγής. Χωρίς άμεση αεροπορική μεταφορά προμηθειών, πολλές απομακρυσμένες κοινότητες κινδυνεύουν να ξεμείνουν από τρόφιμα.

Ο πάγος κυριαρχεί στην καθημερινότητα της Γροιλανδίας. Τα απέραντα χιονισμένα τοπία λαμπυρίζουν κάτω από τον αρκτικό ήλιο, ενώ τα γιγάντια παγόβουνα σχηματίζουν εντυπωσιακές φιγούρες στον ορίζοντα. Ωστόσο, η μεγαλύτερη ανησυχία των κατοίκων σήμερα δεν είναι ο πάγος, αλλά μια πολιτική καταιγίδα που ξεκινά από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει ανοιχτά την επιθυμία του για την προσάρτηση της Γροιλανδίας στις ΗΠΑ, αφήνοντας μάλιστα να εννοηθεί ότι δεν αποκλείει τη χρήση βίας. «Τι μπορούμε να κάνουμε αν έρθει;» αναρωτιέται ο δήμαρχος. «Δεν θέλουμε να γίνουμε Αμερικανοί, ούτε να είμαστε Ευρωπαίοι. Θέλουμε να είμαστε Γροιλανδοί».

Κατά τη διάρκεια ενός δημοσιογραφικού ταξιδιού που περιλάμβανε αεροπορικές, θαλάσσιες και χερσαίες μετακινήσεις με τζιπ, μηχανές του χιονιού και έλκηθρα σκύλων, δεκάδες κάτοικοι της Γροιλανδίας –από μπαρτέντερ και ψαράδες μέχρι πολιτικούς– μίλησαν για την αυξανόμενη διεθνή προσοχή προς την πατρίδα τους. Η συντριπτική πλειοψηφία απέρριψε κάθε ενδεχόμενο αμερικανικής προσάρτησης, με δημοσκόπηση να δείχνει ότι το 85% των 56.000 κατοίκων αντιτίθενται σε μια τέτοια κίνηση. Παράλληλα, όμως, αρκετοί αναγνωρίζουν ότι μια στενότερη σχέση με την Ουάσιγκτον θα μπορούσε να είναι ωφέλιμη.

Γεωπολιτικά παιχνίδια

Η κατάσταση έχει ανησυχήσει την Ευρώπη, ιδιαίτερα λόγω της γενικότερης στάσης του Τραμπ απέναντι στη Ρωσία. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, στηρίζοντας τη Δανία, καταδίκασαν την αμερικανική πρόθεση, με τη Γαλλία να φτάνει στο σημείο να προτείνει την αποστολή στρατευμάτων για την προστασία της νήσου. Ταυτόχρονα, παγκόσμιες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα ανταγωνίζονται για τη στρατηγική και οικονομική εκμετάλλευση της Αρκτικής.

Οι ορυκτοί πόροι της Γροιλανδίας αποτελούν ένα άλλο σημαντικό διακύβευμα. Αμερικανικές και κινεζικές εταιρείες ενδιαφέρονται για τον εξόρυξη νικελίου, σιδήρου και σπάνιων γαιών, ενώ μεγιστάνες όπως ο Τζεφ Μπέζος και ο Μπιλ Γκέιτς επενδύουν στην εξόρυξη πολύτιμων μετάλλων. Ωστόσο, η υποδομή της νήσου είναι ανεπαρκής, καθιστώντας την εκμετάλλευση των πόρων δύσκολη.

Το πολιτικό μέλλον της Γροιλανδίας

Στην πρωτεύουσα Νουούκ, η πολιτική συζήτηση για την ανεξαρτησία φουντώνει. Ο βουλευτής Κούνο Φένκερ υποστηρίζει ότι η χώρα πρέπει να διαπραγματευτεί άμεσα την αποχώρησή της από τη Δανία. Κατά την επιστροφή του από επίσκεψη στην Ουάσιγκτον, όπου βρέθηκε ακόμη και στον Λευκό Οίκο, τάχθηκε υπέρ της σύναψης μιας ειδικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, παρόμοιας με εκείνες που έχει υπογράψει η Αμερική με μικρά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού.

Η δανική κυβέρνηση, από την πλευρά της, αναγνωρίζει το δικαίωμα της Γροιλανδίας να διεξαγάγει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, ωστόσο η οικονομική πραγματικότητα παραμένει τροχοπέδη. Η Γροιλανδία εξαρτάται οικονομικά από τη Δανία, η οποία χρηματοδοτεί τις δημόσιες υποδομές και την κοινωνική πρόνοια. Πολλοί κάτοικοι φοβούνται ότι χωρίς αυτή τη στήριξη, το βιοτικό επίπεδο θα πέσει δραματικά.

Η εξορυκτική βιομηχανία ως λύση

Ορυκτός πλούτος υπάρχει άφθονος, αλλά η πρόσβαση σε αυτόν είναι δύσκολη. Η γεωλόγος και κοινωνική ακτιβίστρια Κουπανούκ Όλσεν επισημαίνει ότι η Γροιλανδία διαθέτει χρυσό, διαμάντια, τιτάνιο και ουράνιο, αλλά η εξόρυξή τους είναι επί του παρόντος μη βιώσιμη λόγω των δυσχερειών στη μεταφορά και τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Παρόλα αυτά, ξένες εταιρείες όπως η Lumina και η KoBold επενδύουν σε ερευνητικές δραστηριότητες.

Η ταυτότητα της Γροιλανδίας

Παρά τις προκλήσεις, το αίσθημα εθνικής ταυτότητας των Γροιλανδών παραμένει ισχυρό. Θέλουν σεβασμό για την πολιτιστική τους κληρονομιά και τις παραδόσεις τους, ενώ η πρόσφατη επιρροή των ΗΠΑ και της Δανίας τούς προσφέρει διαπραγματευτική ισχύ. Πρόσφατες παραχωρήσεις της Κοπεγχάγης, όπως η αναγνώριση της γλώσσας τους στα διαβατήρια, δείχνουν ότι η Γροιλανδία αξιοποιεί τη νέα της γεωπολιτική θέση προς όφελός της.

Το μέλλον της Γροιλανδίας παραμένει αβέβαιο. Οι κάτοικοι πρέπει να αποφασίσουν αν η ανεξαρτησία είναι εφικτή και ποια δύναμη θα είναι ο πιο αξιόπιστος σύμμαχός τους. Όπως επισημαίνει ο Όλσεν: «Δεν θέλουμε να γίνουμε μέρος των ΗΠΑ, αλλά πρέπει να βρούμε τον καλύτερο τρόπο να προχωρήσουμε». Ένα είναι βέβαιο: η Γροιλανδία δεν είναι πλέον μια ξεχασμένη γωνιά του κόσμου, αλλά ένας τόπος με φωνή στη διεθνή σκηνή.