Γερμανικές εκλογές: Πώς το «φρένο χρέους» μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα και τις μετεκλογικές συνεργασίες

Καθώς οι Γερμανοί προσέρχονται σήμερα στις κάλπες, στο μυαλό τους εκτός από τη μετανάστευση και τον πόλεμο της Ουκρανίας βρίσκεται αναμφισβήτητα και η υποτονική οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

Ο δημοσιονομικός μηχανισμός που είναι γνωστός ως «φρένο χρέους» και περιορίζει αυστηρά τον κρατικό δανεισμό αποτελεί αυτό το διάστημα ένα μεγάλο ερωτηματικό για τη γερμανική πολιτική, με την πτώση της τελευταίας κυβέρνησης, η οποία εκτός των άλλων «ενοχοποιείται» για αυτό το θέμα.

Η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου συρρικνώθηκε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, και πολλοί Γερμανοί πολιτικοί αναρωτιούνται εάν αυτός ο δημοσιονομικός δεσμός εμποδίζει επενδύσεις που θα μπορούσαν να τονώσουν την ανάπτυξη.

Τι είναι το φρένο χρέους;

Το φρένο χρέους, ή «Schuldenbremse», περιορίζει τον νέο δανεισμό της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στο 0,35 τοις εκατό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ)–εκτός από περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης– και απαγορεύει στα γερμανικά κρατίδια να αναλάβουν νέο χρέος.

Έχει σχεδιαστεί για να αποτρέπει τις ανεύθυνες κρατικές δαπάνες και εισήχθη το 2009 από την πρώην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Ενώ ο κανόνας τέθηκε σε ισχύ το 2016, ανεστάλη κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και ξανά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η νομοθεσία επανήλθε πέρυσι.

Στα πρόσφατα απομνημονεύματά της, η Μέρκελ κάλεσε τη Γερμανία να χαλαρώσει το φρένο χρέους της σε ένδειξη αυξανόμενης πολιτικής πίεσης για αναθεώρηση ενός κανόνα που πολλοί οικονομολόγοι είπαν ότι είναι πολύ άκαμπτος.

Η Γερμανία έχει το χαμηλότερο δημόσιο χρέος από τις μεγάλες οικονομίες της ευρωζώνης. Στην Ιταλία, ο λόγος του δημόσιου χρέους ισούται με το 141 τοις εκατό του ΑΕΠ της. Στη Γαλλία, είναι 112 τοις εκατό. Στη Γερμανία, είναι μόλις 65 τοις εκατό.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η οικονομία είναι στην κορυφή των ζητημάτων που απασχολούν τους ψηφοφόρους. Η οικονομική ανάπτυξη είναι αναιμική από το 2019 και αρνητική από το 2023, ενώ η τάση φαίνεται να παρατείνεται και για το 2025.

Η Γερμανία τα τελευταία χρόνια αγωνίζεται να αποκρούσει τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από την Κίνα. Όμως η βιομηχανική εργασία ως ποσοστό της συνολικής απασχόλησης μειώθηκε από 40 τοις εκατό το 1990 σε 27 τοις εκατό σήμερα.

Ο βιομηχανικός τομέας της Γερμανίας θα μπορούσε να πληγεί περαιτέρω από έναν πιθανό εμπορικό πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ζήτηση για τις βασικές εξαγωγές της –μηχανήματα, αυτοκίνητα και βιομηχανικά εργαλεία– εξαρτάται από την ευρύτερη παγκόσμια ανάπτυξη και ασφαλώς θα μειωνόταν σε περίπτωση υψηλότερων παγκόσμιων δασμών.

Οι γηρασμένες υποδομές μεταφορών, ενέργειας και στέγασης της χώρας χρειάζονται επίσης αναβάθμιση.

Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, ο πληθυσμός της Γερμανίας γερνάει. Ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 64 ετών προβλέπεται να αυξηθεί κατά 41 τοις εκατό στα 24 εκατομμύρια έως το 2050, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού. Η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους θα μειωθεί, γεγονός που θα οδηγήσει σε συρρίκνωση της φορολογικής βάσης.

Οι ανησυχίες για την ισχύ της γερμανικής οικονομίας έχουν επίσης υπονομεύσει τις ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες περιορίζονται περαιτέρω από τους αυξημένους εταιρικούς φορολογικούς συντελεστές.

Ωστόσο, το φρένο χρέους έχει εμποδίσει τις διαδοχικές κυβερνήσεις από έργα δαπανών μεγάλης κλίμακας. Οι δημόσιες επενδύσεις παρέμειναν σταθερές σε περίπου 2 έως 3 τοις εκατό του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια, το οποίο είναι χαμηλό σε σύγκριση με άλλες χώρες της περιοχής.

Η αντιμετώπιση των πολυάριθμων διαρθρωτικών προκλήσεων της Γερμανίας θα κοστίσει περίπου 600 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2030, σύμφωνα με το Γερμανικό Οικονομικό Ινστιτούτο και πολλοί οικονομολόγοι καλούν την κυβέρνηση να αξιοποιήσει το περιθώριο δημοσιονομικής ταλάντευσης για να ενισχύσει την παραγωγή.

Γιατί είναι ένα σημαντικό εκλογικό ζήτημα

Το φρένο χρέους ήταν σε μεγάλο βαθμό πίσω από την κατάρρευση του κυβερνητικού συνασπισμού τον Νοέμβριο. Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς πίεσε να ανασταλεί στο προσχέδιο προϋπολογισμού για να πληρωθούν οι πρόσθετες δαπάνες στην Ουκρανία. Όμως αντιμετώπισε την αντίθετη γνώμη του υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, που αργότερα απολύθηκε.

Καθώς κανένα κόμμα δεν θα κερδίσει μια απλή πλειοψηφία στις εκλογές και οι συνομιλίες για τον συνασπισμό είναι πιθανό να διαρκέσουν για μήνες. Η πρώτη προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης θα είναι η συμφωνία για τον φετινό προϋπολογισμό, καθώς και του 2026.

Ενώ ο χριστιανοδημοκράτης Μερτς, ο ξεκάθαρος υποψήφιος να αναδειχθεί καγκελάριος, έχει υποσχεθεί να «τηρήσει» το φρένο του χρέους, άφησε επίσης ανοιχτή την πόρτα για αλλαγή.

Σε γενικές γραμμές, το φιλελεύθερο FDP, το συντηρητικό CDU και το ακροδεξιό AfD θέλουν να μειώσουν τη γραφειοκρατία της κυβέρνησης, να μειώσουν τα κοινωνικά επιδόματα και να διατηρήσουν τους υπάρχοντες δημοσιονομικούς κανόνες.

Από την άλλη πλευρά, τα αριστερά κόμματα, όπως το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) του Scholz και οι Πράσινοι θέλουν να χαλαρώσει το φρένο του χρέους και να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις.

Πολλοί σχολιαστές πιστεύουν ότι τα χρόνια χαμηλής ανάπτυξης και η οικονομική απογοήτευση που βράζει είναι εν μέρει υπεύθυνα για την άνοδο του αντικαθεστωτικού AfD.

Ποιο είναι το μέλλον του φρένου χρέους

Η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας έχει ζητήσει εδώ και καιρό για αλλαγές στον δημοσιονομικό μηχανισμό που θα επέτρεπε μικρές αυξήσεις στο δανεισμό. Οι περισσότεροι ειδικοί περιμένουν μόνο μια περιορισμένη χαλάρωση παρά μια πλήρη αναθεώρηση του ανώτατου ορίου δανεισμού.

Αλλά και αυτό δεν θα είναι εύκολο. Οποιαδήποτε αλλαγή στον κανόνα θα απαιτούσε πλειοψηφία δύο τρίτων τόσο στην άνω όσο και στην κάτω βουλή του κοινοβουλίου. Το AfD, το οποίο κατηγορεί τη χαμηλή ανάπτυξη στους περιβαλλοντικούς κανονισμούς και τη μαζική μετανάστευση, αντιτίθεται στη δημοσιονομική μεταρρύθμιση όπως και το FDP του Λίντνερ.

Αν και ο Μερτς ψήφισε πρόσφατα αντιμεταναστευτική νομοθεσία με την υποστήριξη του AfD, αρνήθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με το ακροδεξιό κόμμα, το οποίο αναμένεται να κερδίσει το 20% των ψήφων.

Ως εκ τούτου, ο Μερτς θα πρέπει να σχηματίσει συνασπισμό με ένα ή δύο από τα κόμματα της κυβέρνησης του Σολτς, το SPD και τους Πράσινους.

Μια πιθανότητα θα ήταν το SPD και οι Πράσινοι να εξαρτήσουν την είσοδό τους σε έναν συνασπισμό με τον Merz με τη συμφωνία του να αφαιρέσει οριστικά στοιχεία δαπανών – ιδίως σε επενδύσεις που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή – εντελώς από το φρένο χρέους.

Πηγή: Al Jazeera

www.ertnews.gr