Πρόγραμμα SAFE: Η Ευρώπη κλείνει την πόρτα σε Τουρκία, Βρετανία και Νότια Κορέα

Η αυλαία των διαπραγματεύσεων για το SAFE — τον νέο ευρωπαϊκό δανειοδοτικό μηχανισμό ύψους 150 δισ. ευρώ που στοχεύει στην ανασυγκρότηση της αμυντικής βιομηχανίας της Ε.Ε. — πέφτει με τρεις ηχηρές απουσίες. Τουρκία, Μεγάλη Βρετανία και Νότια Κορέα μένουν οριστικά εκτός του πλαισίου χρηματοδότησης, είτε λόγω πολιτικών προϋποθέσεων είτε διότι δεν κατόρθωσαν να καλύψουν εγκαίρως τις απαιτήσεις που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Παρά την επιμονή ορισμένων κρατών-μελών, με τη Γερμανία να πρωτοστατεί υπέρ της συμμετοχής της Τουρκίας, οι Βρυξέλλες ήταν αμετακίνητες στο χρονοδιάγραμμα. Όπως διευκρίνισε ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Τομάς Ρενιέ, το SAFE λειτουργεί ως εργαλείο ταχείας δράσης και η προθεσμία της 30ής Νοεμβρίου ήταν αδιαπραγμάτευτη. Τουρκία και Νότια Κορέα υπέβαλαν μεν επίσημα αιτήματα, όμως η διαδικασία εξέτασης δεν ξεκίνησε καν, αφήνοντάς τες εκτός νυκτός.

Το Λονδίνο, από την πλευρά του, επέλεξε να αποχωρήσει από τις συνομιλίες, θεωρώντας δυσανάλογες τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις για πλήρη συμμετοχή στον μηχανισμό. Έτσι, μια από τις μεγαλύτερες αμυντικές βιομηχανίες της ηπείρου μένει εκτός ενός προγράμματος που φιλοδοξεί να αναδιαμορφώσει τον ευρωπαϊκό αμυντικό χάρτη. Για την Ελλάδα, η τουρκική συμμετοχή δεν ήταν ποτέ τεχνικό ζήτημα. Η ύπαρξη casus belli κατά κράτους-μέλους της Ε.Ε., η παρουσία κατοχικών στρατευμάτων στην Κύπρο και η συνεχής αμφισβήτηση των ευρωπαϊκών συνόρων συνιστούν — όπως επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές — αδιανόητες παραδοχές για την ένταξη μιας χώρας σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα άμυνας. Η Αθήνα ξεκαθάρισε ότι η αποδοχή της Τουρκίας θα υπονόμευε τη νομιμοποίηση ολόκληρου του μηχανισμού. Το επιχείρημα αυτό, στενά συνδεδεμένο με τις θεμελιώδεις αρχές της Ένωσης, βρήκε απήχηση σε αρκετές πρωτεύουσες, παρά την πίεση του Βερολίνου για το αντίθετο.

Το «στοίχημα» της Άγκυρας που δεν βγήκε

Η Τουρκία επένδυσε στρατηγικά στη στήριξη της Γερμανίας. Η συνάντηση Φιντάν–Βάντεφουλ ανέδειξε ότι το Βερολίνο βλέπει την Τουρκία ως κρίσιμο βιομηχανικό και γεωστρατηγικό εταίρο, ικανό να συμβάλει στις ευρωπαϊκές αμυντικές αλυσίδες. Η Άγκυρα, ενισχυμένη από την ανοδική πορεία της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, προσδοκούσε ότι οι γερμανικές πιέσεις θα άνοιγαν τις πόρτες της Ευρώπης. Ωστόσο, η πραγματικότητα των ευρωπαϊκών κανόνων και η ελληνική κόκκινη γραμμή τελικά επικράτησαν. Μέχρι το τέλος του έτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογήσει τα εθνικά σχέδια των 19 κρατών-μελών που αιτούνται δάνεια. Η πρώτη εκταμίευση — έως 15% του συνολικού ποσού κάθε αίτησης — θα ενεργοποιήσει αμέσως τις διαπραγματεύσεις με τις αμυντικές βιομηχανίες και την εκκίνηση νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων.

Η Ελλάδα έχει ήδη καταθέσει αίτημα για 1,2 δισ. ευρώ, επιδιώκοντας να εντάξει έργα που καλύπτουν κρίσιμα πεδία: παραγωγή πυρομαχικών, drones, συστήματα επιτήρησης, δορυφορικές επικοινωνίες και αναβαθμίσεις στρατιωτικών υποδομών. Η στρατηγική της Αθήνας είναι σαφής: οι ευρωπαϊκοί πόροι να λειτουργήσουν ως επιταχυντής ενίσχυσης της εθνικής άμυνας — όχι ως δίαυλος μεταφοράς τεχνογνωσίας σε μια χώρα που εξακολουθεί να αμφισβητεί την ευρωπαϊκή έννομη τάξη. Με τις Βρυξέλλες να τηρούν αυστηρά τον σχεδιασμό και με σημαντικούς γεωπολιτικούς παίκτες να μένουν εκτός SAFE, ο νέος μηχανισμός ξεκινά με ισχυρό μήνυμα: η αμυντική αυτονομία της Ε.Ε. προχωρά με κανόνες, προϋποθέσεις και πολιτικό βάθος που ξεπερνά τις απλές οικονομικές συμφωνίες.